Marjinal ticarət
Marjinal ticarət (ing. margin trading) — razılaşdırılmış məbləğ - marja təhlükəsizliyinə qarşı tacirə kreditlə verilən pul və / və ya maldan istifadə edərək spekulyativ ticarət əməliyyatlarının aparılması. Marjinal, sadə bir borcdan fərqlənir ki, alınan pul məbləği (və ya alınan malların dəyəri) girov məbləğindən (marji) bir qayda olaraq bir neçə dəfə çoxdur. Məsələn, ABŞ dollarına 100 min avro alqı-satqı müqaviləsi bağlamaq hüququnun verilməsi üçün broker ümumiyyətlə 2 min dollardan çox girov tələb edir. Belə borc vermək mümkündür, çünki marjinal ticarətində əməliyyatların məqsədi həmişə yalnız bir müddət sonra eyni məhsulun qiymətlərindəki fərqi əldə etməkdir və alınanları istehlak etmək deyil. Eyni zamanda, treyderə malların çatdırılması heç vaxt baş vermir, bu da malların zədələnməsi və ya itirilməsi riskini aradan qaldırır. Marjinal əməliyyatları mütləq "sövdələşməni bağlamaq" deməkdir, yəni "açılış" sövdələşməsinə münasibətdə bir cüt əks əməliyyat aparmaq - əgər birincisi məhsulun rubla alınmasıdırsa, o zaman bir müddət sonra eyni məhsul rubla satılacaq və özgəninkiləşdirilməyəcək və ya fərqli bir şəkildə istifadə olunmayacaq. Bu marjinal krediti verərkən bir treyder üçün mövcud olan vəsaitin bir əməliyyatdan yarana biləcək zərərin qaytarılması zəmanəti kimi izah edilməsinə imkan verir, yəni qiymətin özü deyil, mümkün zərərin miqdarı nəzərə alınır.
Marjinal ticarəti treyderə eyni kapitalla əməliyyat həcmini artırmağa imkan verir. Əlavə olaraq, marjinal ticarəti zamanı, oxşar məhsulun sonrakı gözlənilən alınması ilə borc verilmiş bir məhsul satmağa və krediti natura (əmtəə) qaytarmağa icazə verilir. Belə bir əməliyyata qısa mövqe və ya qısa satış (qapalı satış) deyilir. Bu mexanizm qiymətlər düşəndə mənfəət əldə etmək imkanı yaradır (nümunələr aşağıda verilmişdir).
Marjinal prinsipi hər hansı bir alət ilə mübadilə ticarətində geniş yayılmışdır.
Marjinal krediti almaq üçün şərtlər
redaktəMarjinal ticarəti bir brokerdən kreditlə alınan aktivlərlə əməliyyatların həyata keçirilməsini əhatə edir. Həm nağd, həm də ticarət edilə bilən mal ola bilər: məsələn, səhmlər, müddətli müqavilələr. Marj kreditinin öz xüsusiyyətləri var. Ümumiyyətlə aşağıdakı şərtlər nəzərdə tutulur:
- Kredit almaq üçün əvvəlcədən təsdiq və xüsusi qeydiyyat tələb olunmur.
- Kredit müvafiq hesablarda yerləşdirilmiş pul və digər aktivlərlə təmin edilir.
- Kredit, marjinal əməliyyatlarının həyata keçirilə biləcəyi aktivlər siyahısından aktivlər təqdim edir.
- Ticarət sessiyası zamanı kreditlər pulsuz verilir.
- Bir çox hallarda, məsələn, səhmlər ticarət edərkən, bir gündən çox müddətə borc vermək üçün bir haqq alınır. Bu, ümumiyyətlə borc məbləğinin və ya borc verilən əmlakın bazar dəyərinin müəyyən bir faizidir. Tipik olaraq, faiz dərəcəsi borc verilən aktivin növündən asılıdır və “adi” banklararası kreditləşmədə oxşar əməliyyatlar üçün mövcud faiz dərəcələrinə yönəldilmişdir.
Marjinal tələblərinin ölçüsü satılan əmtəənin likvidliyindən çox asılıdır. Valyuta bazarında marja ümumiyyətlə 0,5 - 2% təşkil edir. Həftə sonları 5 - 10% -ə qədər çıxa bilər. ABŞ, Böyük Britaniya, Almaniyada birjadakı marja% 20-50 ola bilər. Rusiyada Federal Bazarlar Xidməti (2004-cü ilədək Qiymətli Kağızlar Bazarı üzrə Federal Komissiya öz funksiyalarını yerinə yetirmişdi) bəzi treyderlər üçün bəzi səhmlər ilə ticarət aparmaq üçün müqavilə məbləğinin 25-50% -lik marjinal icazə verir (2007-ci ilin fevral ayından etibarən). Marjinal miqdarı ilk ticarətin (alış və ya sat) istiqamətindən asılı ola bilər.
Böhran vəziyyətlərində tənzimləyicilər marj əməliyyatları aparmaq imkanlarını daha da məhdudlaşdırırlar. Wall Street-i əhatə edən çaxnaşma və şayiələrə qarşı mübarizə aparmaq üçün Qiymətli Kağızlar və Birja Komissiyası 21 İyul 2008-ci il tarixindən 19 iri maliyyə şirkətinin qiymətli kağızlarının "qısa" satışını təcili olaraq məhdudlaşdırdı [1] və 19 sentyabr 2008-ci ildən bu siyahı 799 maliyyə şirkətinə qədər genişləndi [2]. İngiltərə Maliyyə Davranış İdarəsi (FSA) 19 sentyabr 2008 - 16 yanvar 2009-cu il tarixlərində London Fond Birjasında səhmlərin “qısa satış” edilməsinə müvəqqəti qadağa qoymuşdur[3].
Rusiyanın Maliyyə Bazarları Federal Xidməti 17 sentyabr 2008-ci il tarixində Rusiya fond birjalarında bütün qiymətli kağızların alqı-satqısını dayandırdı[4]. Rusiyanın Federal Maliyyə Bazarları Xidmətinin rəhbəri Vladimir Milovidovun şərhlərində bu addım "vasitəçilərin marjinal sövdələşmələri bağlamağa və qısa mövqelər açmağa davam edərək vəziyyəti daha da sabitləşdirməməsi" ilə izah olunur.
Marjinal ticarətinin xüsusiyyətləri
redaktəMarjinal ticarəti həmişə treyderin bir müddətdən sonra eyni həcmdə mal üçün əks əməliyyatı həyata keçirəcəyini düşünür. Əvvəlcə bir alış olsaydı, satış mütləq davam edəcəkdir. Satış ilk idisə, alış mütləq gözlənilir. İlk əməliyyatdan (mövqe açmaqdan) sonra treyder ümumiyyətlə aldığı mallara və ya satışdan əldə etdiyi vəsaitlərə sərbəst şəkildə sərəncam vermək fürsətindən məhrum olur. Həm də öz vəsaitlərinin bir hissəsini təminat olaraq razılaşdırılmış marjinal məbləğində girov qoyur. Vasitəçi açıq mövqeləri yaxından izləyir və mümkün zərərin miqdarına nəzarət edir. Zərər kritik bir dəyərə çatsa (məsələn, marjinalın yarısı), broker əlavə vəsait girovu təklifi ilə treyderlə əlaqə qura bilər. Bu zəng Margin Call adlanır - İngilis dilindən. Marjinal çağırışı (hərfi tərcümə - margin tələbi). Vəsait alınmasa və zərər artmağa davam edərsə, vasitəçi öz adından vəzifəni zorla bağlayacaqdır. İkinci əməliyyatdan sonra (mövqenin bağlanması) alış qiyməti ilə satış qiyməti arasındakı fərq məbləğində maliyyə nəticəsi yaranır, həmçinin əməliyyatın nəticəsi əlavə olunduğu təminat marjinalı sərbəst buraxılır. Nəticə müsbət olarsa, tacir, mənfəət verdiyindən daha çox mənfəət alacaq. Nəticə mənfi olarsa, zərər girovdan silinəcək və yalnız qalıq qaytarılacaqdır. Ən pis halda, girovdan heç bir şey qalmayacaq.
Tacir, marjın verilməsi xaricində aldığı kreditə görə broker qarşısında əlavə maliyyə öhdəlikləri daşımır. Bir qayda olaraq, bir vasitəçi, təminat məbləğini aşan bir zərərlə vəzifənin bağlandığı səbəbi ilə əlavə vəsait tələb edə bilməz. Bu vəziyyət yeni bir ticarət gününün açılışında, ticarət əvvəlki günün qiymətlərindən güclü bir boşluqla başladığında meydana gələ bilər. Bu vəziyyətdə əlavə itki riski brokerin üzərinə düşür. Bu, marjinal ticarəti ilə ənənəvi kredit istifadə edərək ticarət arasındakı əsas fərqdir. Bu baxımdan, marjinal ticarəti, riskin ümumiyyətlə bahis ölçüsü ilə məhdudlaşdığı qumar oyunlarına bənzəyir.
Mənfəət
redaktəTacir üçün
redaktə- Treyderə lazımi kapitalı artırmadan əməliyyatların həcmini çoxaltmağa imkan verir.
- Treyderə kapital sıxlığı olan bazarlarda öz əhəmiyyətli pulu olmadan da əməliyyatlar aparmaq imkanı verir.
- Qiymətlər düşəndə qazanc əldə etmək üçün texniki imkan yaradır.
Vasitəçi üçün
redaktə- Kreditdən istifadə üçün faiz ödənişləri şəklində əlavə gəlir. Marjinal krediti üzrə faizlər bank əmanətlərindəki faizlərdən çox vaxt xeyli yüksəkdir (bir broker üçün müştərilərə borc verilməsi üçün vəsait istifadə etmək, bank depozitlərinə pul qoymaqdan daha sərfəlidir).
- Müştəri daha böyük həcmdə əməliyyatlar aparır və bu da broker-market meykerlərində yayılma şəklində daxil olmaqla broker komissiyasının artmasına səbəb olur.
- Broker, əməliyyatlar aparmaq üçün kifayət olan minimum kapital həddini azaltmaqla potensial müştərilərin dairəsini genişləndirir.
İstinadlar
redaktə- ↑ "«Призрак социализма» бродит по Wall Street". РИА Новости www.rian.ru. 2008-07-18. 2012-02-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-27.
- ↑ "Власти США запретили короткие продажи акций почти 800 компаний". РосБизнесКонсалтинг www.rbc.ru. 2008-09-19. 2013-05-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-09-19.
- ↑ "В Великобритании запретили «игру на понижение» на бирже". РосБизнесКонсалтинг www.rbc.ru. 2008-09-18. 2011-03-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-09-19.
- ↑ "Пресс-релиз ФСФР «О приостановке торгов ценными бумагами на российских фондовых биржах и организаторах торговли»". ФСФР России www.fcsm.ru. 2008-09-17. İstifadə tarixi: 2008-09-19.[ölü keçid]
Xarici keçidlər
redaktə- Federal Bazarlar Xidmətinin veb saytında sənədlərin bölməsi
- Приказ Федеральной службы по финансовым рынкам от 27 октября 2005 г. № 05-53/пз-н «Об утверждении Порядка совершения маржинальных сделок профессиональными участниками рынка ценных бумаг, осуществляющими брокерскую деятельность для определенной категории клиентов»;
- Приказ Федеральной службы по финансовым рынкам от 7 марта 2006 г. № 06-24/пз-н «Об утверждении Правил осуществления брокерской деятельности при совершении на рынке ценных бумаг сделок с использованием денежных средств и/или ценных бумаг, переданных брокером в заем клиенту (маржинальных сделок)»;