Meçiqmen buxtası

Meçiqmen buxtası
Meçiqmen buxtası
	çuk. Мэчивмэн
Ümumi məlumatlar
Tip	Buxta (körfəz)
Sahəsi	1500 km²
Həcmi	6000 km³
Orta dərinliyi	6-9 m
Yerləşməsi
	65°28′45″ şm. e. 172°05′22″ q. u.
Ölkə	Rusiya
Akvatoriyası	Berinq dənizi ;
	Meçiqmen buxtası
	Meçiqmen buxtası

Müçiqmen buxtası^[1] — Berinq dənizi sahillərində nisbətən iri və dayaz körfəz. İnzibati baxımından Rusiya Fererasiyası, Çukot Muxtar Dairəsi, Çukot rayonu ərazisinə daxildir. Körfəzin sahəsi 1500 km²-dir. Su toplayıcı sahəsi isə 6000 км² bərabərdir.

Körfəzin çukot dilindən tərcüməsi daxil olmayan mənasını verir.

Körfəz ilk dəfə 1744-cü ildə Dmitri İvanoviç Psavluskinin ekspedisiyası tərəfindən kəşf edilmiş və xəritəyə saslınmışdır.

Fiziki-coğrafi göstəriciləri redaktə

Meçiqmen buxtası Berinq dənizində iki dillə ayrılır: Meçiqmen (13 km) və Raupelyan. Onlar öz aralarında 500 metrlik boğazla ayrılırlar. Dillər bununlada buxtanı açıq dənizdən ayırır. Körfəz materikin daxilinə 35 km məsafədə daxil olur. Buxta daxilində bir neçə kiçik adalar vardır. Onlar arasında ən irisi İlier adlanır. Adanın hündürlüyü 55 metr, eni 1,8 km, uzunluğu isə 3,5 km-dir. Körfəzdə qabarmanın hündürlüyü 1 metrə çatır. Körfəzin sahillərimndə Kevalqıtıq, Innın, Açekqıtqın, Neskuten, Lorino, Alyakınnotqıtqın və Taqrınqıtqın gölləri yerləşir. Göllər körfəzdən ensiz dillə ayrılırlar. Körfəz ətrafında geotermal mənbələr vardır. Buxtaya tökülən çaylar qərb hissədə estuari əmələ gətirirlər. Buxtada yerləşən burunlar: Ratlayut, Kıypen, Vıvvıtqır, Pıntam, Çinçiney, Vıvveyqıkıtrın. Qərbində Rırankeetkıtrıkır adası vardır.

Körfəzin yerləşdiyi rayonda ən hündür nöqtə Kolyo dağıdır (585 m).

Buxtanın şərq sahillərində Lorino kəndi yerləşir.

İqlim redaktə

Buxtanın iqlimi subarktik, dənizdir. Havanın illik temperaturu −6,6°С, qışda orta temperatuer −17,5°С, yayda isə +6,6°С olur. İqlimi olduqca rütubətlidir.

Buzla örtülmə dönəmi oktyabrın sonlarından iyunun ortalarına qədər davam edir.

Flora və fauna redaktə

Bitki örtüyü baxımından əsasən mamırlar üstünlük təşkil etsə də digər bitkilərdə vardır. Sularında 15 növ balıq aşkar edilmişdir. Köç zamanı bura çoxlu sayda quşlar enir. Burada bu dönəm ağ qazları müşahidə etmək mümkündür.

Tarix redaktə

Buxta sahilində yerləşən yeganə yaşayış məntəqəsi olan Lorino haqqında ilk məlummat XVIII əsrə^[2]^[3] aiddir. Hazır ki çukot yaşayəş məntəqəsi keçmiş eskimos kəndi olan Nukakın yerində salınmışdır^[4]. 1 yanvar 2009-cu il məlumatına görə Lorino kəndində 1484 nəfər yaşayır. Onlardan 501 nəfəri 16 yaşına qədər olanlardır. Əhalinin 90 % yerli xalqlardan ibarətdir.

Arxeologiya redaktə

Buxtanın sahillərimndə qədim eskimos mədəniyyətinin izləri aşkarlanmışdır. Meçiqmen dilində bu yaxınlara qədər ovçu düşərgəsi vardı — Masik.

Mənbə redaktə

В стойбище старшины Имлерата Киренева — Крайний Север^{[ölü keçid]}

İstinadlar redaktə

↑ Водно-болотные угодия России, т. IV, (сост. А. В. Андреев). Arxivləşdirilib 2019-04-13 at the Wayback Machine М.: Wetlands International, 2001, стр 151–155, ISBN 90-5882-986-3
↑ Традиционный праздник села отметили жители Лорино Arxivləşdirilib 2014-07-14 at the Wayback Machine — Сhukotnews, 08.08.2011
↑ "Лорино". Избирательная комиссия Чукотского автономного округа. 2011-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-06-19.
↑ "Участки парка / Лорино". Природно-этнический парк Берингия. 2011-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-06-21.

[1] Водно-болотные угодия России, т. IV, (сост. А. В. Андреев). Arxivləşdirilib 2019-04-13 at the Wayback Machine М.: Wetlands International, 2001, стр 151–155, ISBN 90-5882-986-3

[2] Традиционный праздник села отметили жители Лорино Arxivləşdirilib 2014-07-14 at the Wayback Machine — Сhukotnews, 08.08.2011

[chukot-3] "Лорино". Избирательная комиссия Чукотского автономного округа. 2011-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-06-19.

[beringiapark-4] "Участки парка / Лорино". Природно-этнический парк Берингия. 2011-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-06-21.

[1]

[2]

[3]

[4]