Media mülkiyyətinin təmərküzləşməsi

Media mülkiyyətinin təmərküzləşməsi — getdikcə daha az fərd və ya təşkilatın kütləvi informasiya vasitələrinin paylarına nəzarət etdiyi prosesdir.[1] Müasir tədqiqatlar təmərküzləşmə səviyyələrinin artdığını nümayiş etdirir, bir çox media sənayesi artıq yüksək dərəcədə təmərküzləşibçox az sayda firmanın dominasiyası altındadır.[2][3]

ABŞ-də media mülkiyyətinin təmərküzləşməsini göstərən qrafik.

Qlobal miqyasda iri media konqlomeratlarına "Bertelsmann", "National Amusements" ("Paramount Global"), "Sony Group Corporation", "News Corp", "Comcast", "The Walt Disney Company", "Warner Bros. Discovery", "Fox Corporation", "Hearst Communications", "Amazon" ("Amazon MGM Studios"), "Grupo Globo" və "Lagardère Group" daxildir.[4][5][6]

2022-ci ilə qədər gəlir baxımından ən böyük media konqlomeratları "Comcast", "The Walt Disney Company", "Warner Bros. Discovery" və "Paramount Global"dır.

Birləşmələr

redaktə

Media birləşmələri bir media şirkəti digərini satın aldıqda baş verir.[7] Amerika Birləşmiş Ştatlarında korporativ media mülkiyyətinin mövcud mənzərəsini oliqopoliya kimi təsvir etmək olar.[8]

Media bütövlüyü üçün risklər

redaktə

Media bazarına az sayda şirkət və şəxslər nəzarət etdikdə medianın bütövlüyü risk altında olur. Medianın dürüstlüyü media sistemi daxilində institusional korrupsiyaya, təsir iqtisadiyyatına, ziddiyyətli asılılığa və siyasi müştəriliyə qarşı dayanıqlı hala gətirərək media orqanının ictimai maraqlarademokratik prosesə xidmət etmək qabiliyyətidir.[9]

Xalis neytrallığın aradan qaldırılması

redaktə

Media birləşmələri baş verən zaman xalis neytrallıq da təhlükə altına düşür. Xalis neytrallıq internetdə mövcud olan məzmuna məhdudiyyətlərin olmamasını nəzərdə tutur, lakin kampaniyaları maliyyə cəhətdən dəstəkləyən böyük bizneslər ilə onlar siyasi məsələlərə təsir göstərməyə meyllidirlər. İnternetdən istifadəyə və ya efirə də nəzarət edən bu böyük bizneslər məzmunu öz siyasi baxış bucağından qərəzli şəkildə əlçatan edə bilər və ya ziddiyyətli siyasi baxışlar üçün istifadəni məhdudlaşdıra bilər. Belə olan zaman media orqanının neytrallığı aradan qaldırılır.[8]

Problemlər

redaktə

Media mülkiyyətinin təmərküzləşməsi çox vaxt müasir medianın və cəmiyyətin problemi kimi görünür.[10][11][12]

Mətbuat azadlığı və redaksiya müstəqilliyi

redaktə

Yohannes fon Donani 2003-cü ildə Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT) Media Azadlığı üzrə Nümayəndəliyi tərəfindən dərc edilmiş hesabatda bildirmişdir ki, istər yerli, istərsə də xarici investorlar tərəfindən idarə olunan media arasında bazar təmərküzləşməsi "yaxından izlənilməlidir", çünki "üfüqi təmərküzləşmə media plüralizminə və müxtəlifliyinə təhlükə yarada bilər, şaquli təmərküzləşmə isə yeni rəqiblər üçün giriş maneələri ilə nəticələnə bilər". Fon Donani iddia etmişdir ki, "azad və müstəqil çap mediasını müdafiə etmək və konstitusiya demokratiyasının təməl daşlarından biri kimi peşəkar jurnalistikanı qorumaq" üçün redaksiya müstəqilliyi, peşəkar jurnalistlər üçün daha yaxşı əməyin mühafizəsi və müstəqil institutlar üçün standartlar olmalıdır. Bu institutlar "təmərküzləşmə prosesləri, media plüralizmi, məzmun müxtəlifliyi və jurnalist azadlıqları ilə bağlı bütün qanun və qaydaların icrasına və riayət olunmasına nəzarət etməlidir".[13]

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. Steven, 2009: p. 19
  2. Downing, John, redaktorThe SAGE Handbook of Media Studies. SAGE. 2004. səh. 296. ISBN 978-0-7619-2169-1.
  3. Lorimer, Rowland; Scannell, Paddy. Mass communications: a comparative introduction. Manchester University Press. 1994. 86–87. ISBN 978-0-7190-3946-1.
  4. "Global Media". New Internationalist. April 2001. 2009-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
  5. "Ultra Concentrated Media - Facts". New Internationalist. April 2001. 2009-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
  6. Ainger, Katharine. "Empires of the Senseless". New Internationalist. April 2001. 2009-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
  7. Woodhull, Nancy J.; Snyder, Robert W., redaktorlar Media Mergers. 2020-03-24. doi:10.4324/9781351309363. ISBN 9781351309363.
  8. 1 2 Straubhaar, Joseph, Robert LaRose, and Lucinda Davenport. Media Now: Understanding Media, Culture, and Technology. Wadsworth Pub Co, 2008. Print.
  9. Petković, Brankica. Media Integrity Matters: Understanding the Meaning of and Risks to Media Integrity. Ljubljana: Peace Institute. 2015.
  10. "Global Media". New Internationalist. April 2001. 2009-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
  11. "Ultra Concentrated Media - Facts". New Internationalist. April 2001. 2009-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
  12. Ainger, Katharine. "Empires of the Senseless". New Internationalist. April 2001. 2009-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-10.
  13. von Dohnanyi, Johannes. "The Impact of Media Concentration on Professional Journalism". Organization for Security and Co-operation in Europe. 2003. 188–89. 2023-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-22.

Əlavə ədəbiyyat

redaktə