Media mülkiyyətinin təmərküzləşməsi

Media mülkiyyətinin təmərküzləşməsi — getdikcə daha az fərd və ya təşkilatın kütləvi informasiya vasitələrinin paylarına nəzarət etdiyi prosesdir. Müasir tədqiqatlar təmərküzləşmə səviyyələrinin artdığını nümayiş etdirir, bir çox media sənayesi artıq yüksək dərəcədə təmərküzləşib və çox az sayda firmanın dominasiyası altındadır.

ABŞ-də media mülkiyyətinin təmərküzləşməsini göstərən qrafik.

Qlobal miqyasda iri media konqlomeratlarına "Bertelsmann", "National Amusements" ("Paramount Global"), "Sony Group Corporation", "News Corp", "Comcast", "The Walt Disney Company", "Warner Bros. Discovery", "Fox Corporation", "Hearst Communications", "Amazon" ("Amazon MGM Studios"), "Grupo Globo" və "Lagardère Group" daxildir.

2022-ci ilə qədər gəlir baxımından ən böyük media konqlomeratları "Comcast", "The Walt Disney Company", "Warner Bros. Discovery" və "Paramount Global"dır.

Birləşmələr

Media birləşmələri bir media şirkəti digərini satın aldıqda baş verir. Amerika Birləşmiş Ştatlarında korporativ media mülkiyyətinin mövcud mənzərəsini oliqopoliya kimi təsvir etmək olar.

Media bütövlüyü üçün risklər

Media bazarına az sayda şirkət və şəxslər nəzarət etdikdə medianın bütövlüyü risk altında olur. Medianın dürüstlüyü media sistemi daxilində institusional korrupsiyaya, təsir iqtisadiyyatına, ziddiyyətli asılılığa və siyasi müştəriliyə qarşı dayanıqlı hala gətirərək media orqanının ictimai maraqlara və demokratik prosesə xidmət etmək qabiliyyətidir.

Xalis neytrallığın aradan qaldırılması

Media birləşmələri baş verən zaman xalis neytrallıq da təhlükə altına düşür. Xalis neytrallıq internetdə mövcud olan məzmuna məhdudiyyətlərin olmamasını nəzərdə tutur, lakin kampaniyaları maliyyə cəhətdən dəstəkləyən böyük bizneslər ilə onlar siyasi məsələlərə təsir göstərməyə meyllidirlər. İnternetdən istifadəyə və ya efirə də nəzarət edən bu böyük bizneslər məzmunu öz siyasi baxış bucağından qərəzli şəkildə əlçatan edə bilər və ya ziddiyyətli siyasi baxışlar üçün istifadəni məhdudlaşdıra bilər. Belə olan zaman media orqanının neytrallığı aradan qaldırılır.

Problemlər

Media mülkiyyətinin təmərküzləşməsi çox vaxt müasir medianın və cəmiyyətin problemi kimi görünür.

Mətbuat azadlığı və redaksiya müstəqilliyi

Yohannes fon Donani 2003-cü ildə Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT) Media Azadlığı üzrə Nümayəndəliyi tərəfindən dərc edilmiş hesabatda bildirmişdir ki, istər yerli, istərsə də xarici investorlar tərəfindən idarə olunan media arasında bazar təmərküzləşməsi "yaxından izlənilməlidir", çünki "üfüqi təmərküzləşmə media plüralizminə və müxtəlifliyinə təhlükə yarada bilər, şaquli təmərküzləşmə isə yeni rəqiblər üçün giriş maneələri ilə nəticələnə bilər". Fon Donani iddia etmişdir ki, "azad və müstəqil çap mediasını müdafiə etmək və konstitusiya demokratiyasının təməl daşlarından biri kimi peşəkar jurnalistikanı qorumaq" üçün redaksiya müstəqilliyi, peşəkar jurnalistlər üçün daha yaxşı əməyin mühafizəsi və müstəqil institutlar üçün standartlar olmalıdır. Bu institutlar "təmərküzləşmə prosesləri, media plüralizmi, məzmun müxtəlifliyi və jurnalist azadlıqları ilə bağlı bütün qanun və qaydaların icrasına və riayət olunmasına nəzarət etməlidir".

Həmçinin bax

• Söz azadlığı
• Mətbuat azadlığı
• Media manipulyasiyası

Əlavə ədəbiyyat

• Doyle, Gillian. Media ownership: the economics and politics of convergence and concentration in the UK and European media. SAGE. 2002. ISBN 978-0-7619-6680-7.
• Harcourt, Alison. European Institutions and the Regulation of Media Markets. Manchester University Press. 2005. ISBN 978-0-7190-6645-0.
• Harcourt, Alison; Picard, Robert. Policy Economic and Business Challenges of Media Ownership Regulation. Journal of Business Media Studies. 2009. 2011-07-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-09-05.
• Steven, Peter. The No-nonsense Guide to Global Media. Verso. 2004. ISBN 978-1-85984-581-3.
• Amelia Arsenault & Manuel Castells (2008) The Structure and Dynamics of Global Multi-Media Business Networks Arxivləşdirilib 2023-04-21 at the Wayback Machine. International Journal of Communication.
• Bagdikian, Benjamin H. The new media monopoly. Beacon Press. 2004. ISBN 978-0-8070-6187-9.
• Baker, C. Edwin. Media concentration and democracy: why ownership matters. Cambridge University Press. 2007. ISBN 978-0-521-86832-7.
• Compaine, Benjamin M.; Gomery, Douglas. Who owns the media?: competition and concentration in the mass media industry. Psychology Press. 2000. ISBN 978-0-8058-2936-5.
• Croteau, David; Hoynes, William. The business of media: corporate media and the public interest. Pine Forge Press. 2006. ISBN 978-1-4129-1315-7.
• Dwyer, Tim. Media Convergence. McGraw-Hill International. 2010. ISBN 978-0-335-22873-7.
• Harper, Joe; Yantek, Thom, redaktorlar Media, profit, and politics: competing priorities in an open society. Kent State University Press. 2003. ISBN 978-0-87338-754-5.
• Hassan, Robert; Thomas, Julian, redaktorlar The new media theory reader. McGraw-Hill International. 2006. ISBN 978-0-335-21710-6.
• Herman, Edward S.; Chomsky, Noam. Manufacturing consent : the political economy of the mass media. (Updated version of the 1988 original). New York. 2002. ISBN 0-375-71449-9. OCLC 47971712.
• McChesney, Robert W. Corporate Media and the Threat to Democracy. Seven Stories Press. 1997. ISBN 978-1-888363-47-0.
• Noam, Eli M. Media ownership and concentration in America. Oxford University Press. 2009. ISBN 978-0-19-518852-3.
• Skinner, David; və b., redaktorlar Converging media, diverging politics: a political economy of news media in the United States and Canada. Lexington Books. 2005. ISBN 978-0-7391-1306-6.
• Media convergence. The Canadian Encyclopedia. 2015-05-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-05-02.