Mexanizm dizayn nəzəriyyəsi

Mexanizm dizayn nəzəriyyəsi (ing. mechanism design) — oyunçuların rasional hərəkət etdikləri və iqtisadi aktyorların hərəkətlərinin sosial seçim funksiyası üçün optimal bir həllə səbəb olduğu istədikləri hədəflərə çatmaq üçün mexanizmlər və təşviqlərin yaradılmasına yanaşma olan iqtisadiyyat və oyun nəzəriyyəsi sahəsində bir iş. Bu yanaşma ilk dəfə 1960-cı ildə Leonid Qurviç tərəfindən təklif edilmişdir.

Yaranma tarixi

Leonid Qurviç 1959-1960-cı illərdə iqtisadi resursların əsas müddəalarını ilk dəfə "Resursların bölüşdürülməsi proseslərindəki optimallıq və informasiya səmərəliliyi" məqaləsində ^[1] formalaşdırmış, 1973-cü ildə həqiqət xüsusiyyətini^[2], daha sonra identifikasiya prinsipini formalaşdırmış və 2006-cı ildə birlikdə Stanley Reiter [ru] ilə "İqtisadi Mexanizmlərin Dizaynı [en]" mexanizmlərinin dizaynı haqqında bir kitab nəşr olundu^[3]. Erik Maskin 1980-1984-cü illər üçün məqalələrində ^[4]^[5]^[6] "tətbiqetmə nəzəriyyəsi" deyilən bir sənəd hazırladı: lazımi xüsusiyyətlərə sahib olması üçün belə bir protokolun tərtib edilməsi. Və Roger Myerson 1979-1985-ci illər üçün sənədlərində ^[7]^[8]^[9]^[10] bu yanaşmanı auksionlara tətbiq etmişdir ^[11]. İsveç Kral Elmlər Akademiyası, 2007-ci ildə Alfred Nobel İqtisadiyyat Memorial Mükafatını Leonid Gurviç, Eric Maskin və Roger Myerson'a "optimal qaynaq bölgüsü mexanizmləri nəzəriyyəsinin təməlini qoyduğuna görə" verdi^[12].

Tərifi

İqtisadi mexanizmlərin dizaynı - ayrı-ayrı iqtisadi agentlərin hərəkətlərinin sosial seçim funksiyası üçün optimal bir həllə gətirib çıxardığı qarşılıqlı əlaqə mexanizmi yaradan yanaşmadır^[11].

Mexanizm - iqtisadi agentlərin qarşılıqlı əlaqəsidir, strateji oyun formasıdır. Oyun oyunçuların (iqtisadi agentlərin) hərəkətlərinin təsviri və bir sıra hərəkətlərin nəticəsidir. L.Qurviçin fikrincə, mexanizm subyektlər ilə mərkəz arasındakı qarşılıqlı əlaqədir, burada hər subyekt mərkəzə bir mesaj göndərir $m_{i}$ və mərkəz onları qəbul edərək nəticəni hesablayır $Y=f(m_{1},...,m_{n})$ və bu nəticəni təmin edir $Y$ və bəzən qərarlar qəbul edir^[13].

Xüsusiyyətləri

Mühərrik bir sıra strategiya profillərindən ibarətdir $S$ və nəticələr funksiyası $\gamma$ $S$ bir sıra sosial vəziyyətlərə $\Theta$ ^[14].

Oyunda balans prosesinin həyata keçirilməsi sxemi:

bir strategiya dəsti və nəticə funksiyasından ibarət bir mexanizm $(S,\gamma )$ qurulur;
həqiqi seçimə əsaslanaraq $v^{1},v^{2},v^{3},...$ və mexanizmi (oyunun qaydaları) istifadə edərək, oyunçular öz optimal strategiyalarını bir profil olaraq təyin edirlər: $s^{1},s^{2},s^{3},...$ ;
nəticə funksiyası strategiyalar profilinə əsasən sosial vəziyyəti müəyyənləşdirir: $\theta =\gamma (s^{1},s^{2},s^{3},...)$ ;
nəticə funksiyası $\Gamma$ ilə müqayisə.

$(S,\ gamma())$ mexanizmi dominant strategiyalarda sosial seçim funksiyasını zəif həyata keçirir $\ Gamma$ , bu mexanizm dominant strategiyalarda bir tarazlığa sahibdirsə $(s^{1}(),s^{2}(),s^{3}(),...)$ , belə ki:

\gamma (s^{1}(v^{1}),s^{2}(v^{2}),s^{3}(v^{3}),...)=\Gamma (v^{1},v^{2},v^{3},...)

.

İstinadlar

↑ Hurwicz L. Optimality and Informational Eciency in Resource Allocation Processes (Mathematical Methods in the Social Sciences, 1959). Stanford, California: Stanford University Press. Под ред. Arrow K. J., Patrick Suppes, Karlin S. 1960. 27–46. ISBN 9780804700214.
↑ Hurwicz L. The design of mechanisms for resource allocation. 63. American Economic Review. 1973. 1–30.
↑ Hurwicz L., Reiter S. Designing Economic Mechanisms. New York: Cambridge University Press. 2006. ISBN 9780511754258.
↑ Laont J.-J., Maskin E. Optimal reservation price in the Vickerey auction (PDF). 6 (Economics Letters). 1980. 309–313.
↑ Maskin E., Riley J. Optimal Auctions with Risk Averse Buyers (PDF). 52 (Econometrica). 1984. 1473–1518.
↑ Maskin E., Riley J. Optimal multi-unit auctions (PDF) (The Economics of Missing Markets, Information, and Games). Clarendon Press. Ed. by F. Hahn. 1989. 312–335.
↑ Myerson R. Incentive-compatibility and the Bargaining Problem (PDF). 47 (Econometrica). 1979. 61–73.
↑ Myerson R. Optimal Auction Design (PDF). 6 (Mathematics of Operation Research). 1981. 58–73.
↑ Myerson R. Optimal Coordination Mechanisms in Generalized Principal-Agent Problems (PDF). 10 (Journal of Mathematical Economics). 1982. 67–81.
↑ Myerson R. Bayesian Equilibrium and Incentive Compatibility: an Introduction (PDF) (Social Goals and Social Organization). Cambridge University Press. Ed. by L. Hurwicz, D. Schmeidler, H. Sonnenschein. 1985. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2017-04-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-10-27.
↑ ¹ ² Николенко С.И. Теория экономических механизмов. М.: Бином. Лаборатория знаний. 2012. 208. ISBN 978-5-9963-0014-3.
↑ Вечканов Г.С., Вечканова Г.Р. Микроэкономика:учебник для вузов. СПб.: Питер. 2012. 343–346. ISBN 978-5-459-00407-6.
↑ Измалков С., Сонин К., Юдкевич М. Теория экономических механизмов (PDF) (Вопросы экономики). 2008. 4–26.
↑ Frank Cowell. Микроэкономика. Принципы и анализ. М.: Дело. 2011. 417–426. ISBN 978-5-7749-0622-2.

[:1-1] Hurwicz L. Optimality and Informational Eciency in Resource Allocation Processes (Mathematical Methods in the Social Sciences, 1959). Stanford, California: Stanford University Press. Под ред. Arrow K. J., Patrick Suppes, Karlin S. 1960. 27–46. ISBN 9780804700214.

[:2-2] Hurwicz L. The design of mechanisms for resource allocation. 63. American Economic Review. 1973. 1–30.

[:3-3] Hurwicz L., Reiter S. Designing Economic Mechanisms. New York: Cambridge University Press. 2006. ISBN 9780511754258.

[:4-4] Laont J.-J., Maskin E. Optimal reservation price in the Vickerey auction (PDF). 6 (Economics Letters). 1980. 309–313.

[:5-5] Maskin E., Riley J. Optimal Auctions with Risk Averse Buyers (PDF). 52 (Econometrica). 1984. 1473–1518.

[:6-6] Maskin E., Riley J. Optimal multi-unit auctions (PDF) (The Economics of Missing Markets, Information, and Games). Clarendon Press. Ed. by F. Hahn. 1989. 312–335.

[:7-7] Myerson R. Incentive-compatibility and the Bargaining Problem (PDF). 47 (Econometrica). 1979. 61–73.

[:8-8] Myerson R. Optimal Auction Design (PDF). 6 (Mathematics of Operation Research). 1981. 58–73.

[:9-9] Myerson R. Optimal Coordination Mechanisms in Generalized Principal-Agent Problems (PDF). 10 (Journal of Mathematical Economics). 1982. 67–81.

[:10-10] Myerson R. Bayesian Equilibrium and Incentive Compatibility: an Introduction (PDF) (Social Goals and Social Organization). Cambridge University Press. Ed. by L. Hurwicz, D. Schmeidler, H. Sonnenschein. 1985. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2017-04-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-10-27.

[:11-11] ¹ ² Николенко С.И. Теория экономических механизмов. М.: Бином. Лаборатория знаний. 2012. 208. ISBN 978-5-9963-0014-3.

[:14-12] Вечканов Г.С., Вечканова Г.Р. Микроэкономика:учебник для вузов. СПб.: Питер. 2012. 343–346. ISBN 978-5-459-00407-6.

[:12-13] Измалков С., Сонин К., Юдкевич М. Теория экономических механизмов (PDF) (Вопросы экономики). 2008. 4–26.

[:13-14] Frank Cowell. Микроэкономика. Принципы и анализ. М.: Дело. 2011. 417–426. ISBN 978-5-7749-0622-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]