Miqren
Miqren (fr. migraine) — başın bir (nadir hallarda hər iki) hissəsini əhatə edən güclü və əzabverici epizodik və ya daimi ağrılarla müşayiət olunan nevroloji xəstəlikdir. Bu halda başda hər hansı travma, insult, beyin şişi olmur. Miqren zamanı baş ağrıları arterial təzyiqin artması və ya kəskin azalması, qlaukoma tutmaları və ya kəllədaxili təzyiqin artması ilə əlaqədar deyil. Miqren ağır formalı birincili baş ağrısının ən geniş yayılmışnövüdür. Yayılma dərəcəsinə görə 10% kişilərdə, 22% qadınlarda müşahidə olunur. "Miqren" sözü fransız mənşəli olub, öz növbəsində yunan dilində "başın yarısı" mənasını verən ἡμικρανία (hemikraniya) sözündən götürülmüşdür[3].
Təsnifatı
redaktəMiqren
G 43.0 Aurasız miqren (sadə miqren)
G 43.1 Aura ilə gedən miqren (klassik miqren) Miqren:
- Baş ağrısız aura
- Bazilyar
- Ekvivalentlər
- Ailəvi hemiplegik
- Hemiplegik
G 43.2 Miqrenoz status
G 43.3 Ağırlaşmış miqren
G 43.8 Digər miqren
- Oftalmoplegik miqren
- Retinal miqren
G 43.9 Dəqiqləşdirilməmiş miqren
Növləri
redaktəMiqren xəstəliyinin 2 növü vardır:
- Auralı miqren;
- Aurasız miqren
Miqren xəstəliyinin ən geniş yayılmış növü aurasız miqren tipidir. Aurasız miqren 4 saatdan 72 saata qədər davam edə bilər. Aurasız miqren zamanı ağrı fiziki və zehni aktivlik zamanı, işığa və səsə həssaslıq zamanı daha da artır. Ürəkbulanma, qusma ilə müşayiət olunur.
Miqren Aurası
redaktəMiqren aurası – miqren baş ağrılarının əvvəlində və ya ondan öncə baş verən simptomların kompleksidir. Tipik aura vizual və/və ya sensor hissiyyatın müvəqqəti pozulmasından və/və ya nitqin disfaziyası simptomlarından ibarətdir. Simptomlar müsbət (məsələn: işıqlanma, ləkələr, əyri xətlər, iynə batması) və mənfi (görmənin itməsi, dilin tutulması) ola bilər. Simptomlar 5 dəqiqə ərzində tam formalaşır və 60 dəqiqə ərzində keçir. Auranın müxtəlif simptomları ardıcıl olaraq baş verə bilər.
Potensial səbəblər
redaktəMüəyyən amillər miqren tutmasına qıcıq ola bilər (qeyd etmək lazımdır ki, sadə bir qıcıq miqren tutmasının başlanmasına səbəb ola bilər, halbuki bir neçə amilin kombinasiyası tutmaya çox nadir hallarda səbəb olur): isti, soyuq, müxtəlif qoxular, parlaq işıq, səs-küy, fiziki gərginlik/hərəkət, xronik stress, yuxu pozğunluğu, vaxtsız/pis qidalanma, tütünçəkmə, сinsi yetkinlik dövrü, menstruasiya və ya ovulyasiya, menopauza, hamiləlik, dərman amili (nitroqliserin, oral kontraseptivlər, hormonal terapiya, opiat və barbituratlar, nifedipin və s.), qida məhsulları (sitrus meyvələri, tərkibində kofein, nitritlər və aspartam olan qida məhsulları, yetişmiş pendir, şokolad, alkoqol, monosodium qlutamatlı qida məhsulları və s.).[4]
Klinik Simptomları
redaktəMiqren tez-tez rast gəlinən ürək bulanması, qusma ilə müşahidə olunan, işığın və səsin təsirindən güclənən uzunmüddətli baş ağrısıdır. Həmçinin miqren nevroloji xəstəlikdir. Miqren ağrıları saatlar və ya günlərlə davam edir. Uzun müddət davam edən miqren ağrıları miqren statusu adlanır. Miqren zamanı baş ağrılarının səbəbi qan damarlarının ətrafındakı sinir liflərinin kimyəvi preparatların təsiri, qan damarlarının genişlənməsi nəticəsində sıxılmasıdır. Bu xəstəlik əsasən qadınlarda geniş yayılıb. Miqren baş ağrısı ürəkbulanma, diareya, işığa, səsə həssaslıq, qan dövranının zəifləməsinə səbəb olur. Miqrendən əziyyət çəkənlər baş ağrılarının səbəbini müxtəlif faktorla əlaqələndirirlər. Miqrenin simptomları baş ağrısından bir müddət əvvəl, dərhal baş ağrısına keçən vaxt, baş ağrısı ilə eyni zamanda və baş ağrısından sonra əmələ gələ bilər. Miqrenin əsas səciyyəvi simptomlarına aiddir:
- Pulsasiyaedici və pulsasiya etməyən birtərəfli ağrı;
- 4 saatdan 72 saata(3 günə) qədər davam edən ağrı;
- ürək bulanma, qusma;
- işığa,qoxuya,səsə həssaslıq.
- əmək qabiliyyətinin itirilməsi
- adi fiziki yükdən ağrının güclənməsi
Ürəkbulanma və işığa qarşı artmış həssaslıq ilə müşahidə olunan, əmək qabiliyyətinin məhdudlaşdırılmasına gətirən təkrarlanan kəskin baş ağrıları ilə nevroloji müayinələrin nəticələri normal olan pasiyentlər miqren xəstəliyi olan xəstələr kimi qəbul olunmalıdırlar
Müalicə üsulları
redaktəABŞ tədqiqatçıları araşdırmışlar ki, kəskin baş ağrısına səbəb olan miqren hava dəyişikliyi ilə sıx əlaqəlidir. ABŞ-də təxminən 18% qadınlar və 6% kişilər miqrendən əziyyət çəkir. Xüsusilə gənc və orta yaşlı nəsillərdə bu özünü daha da qabarıq şəkildə göstərir. Qısa müddətli bir araşdırma nəticəsində məlum olmuşdur ki, havanın tez-tez dəyişməsi və eyni zamanda hava çirklənməsi baş ağrılarına səbəb olur.
İnsanların tez-tez qarşılaşdığı və şiddətli baş ağrıları ilə müşahidə olunan miqren xəstəliyi üçün elektrikli və maqnitli müalicə üsulu inkişaf etdirilir. İsveçdəki “Illustrerad Vetenskap” elmi jurnalının xəbərinə görə beyinə və saç köklərinə elektrik yayan maqnetik cihazlar və maqnitlər tutularaq miqren xəstəliyini müalicə etmək üsulundan istifadə olunur. ABŞ-də bu istiqamətdə tədqiqatlar sürətlə davam edərkən Avropada, xüsusilə İsveçdə bu metod üzərində ciddi durulur. Maqnitli üsul sayəsində baş ağrıları azalıb. 2006-cı ildən bəri bu sahədə testlər aparılır. Tək və ya ikitərəfli baş ağrıları müşahidə olunan miqren, xüsusilə 25-45 yaşlı insanlar arasında qeydə alınır.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 Disease Ontology (ing.). 2016.
- ↑ 1 2 Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- ↑ "Migren: səbəbləri, simptomları və müalicə". 2021-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-16.
- ↑ "BAŞ AĞRILARININ DİFERENSİAL DİAQNOSTİKASI ÜZRƏ KLİNİK PROTOKOL Bakı - 2012" (PDF). 2016-03-04 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-09-16.