Molox (kərtənkələ)
Molox[2] (lat. Moloch horridus) və ya tikanlı şeytan (lat. Moloch horridus) — yalnız Avstraliyada rast gəlinən, kələzlər ailəsinə aid nadir kərtənkələ növü. Molox cinsinin yeganə nümayəndəsi olan bu kərtənkələ unikal xüsusiyyətləri ilə diqqət çəkir.
| Molox | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Molox (kərtənkələ) |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Taksonomiya
redaktəTikanlı şeytan ilk dəfə 1841-ci ildə Con Edvard Qrey tərəfindən təsvir edilmişdir. Morfoloji baxımdan Şimali Amerikanın buynuzlu kərtənkələlərə oxşarlıq göstərsə də, bu əlaqə uzaqdır. Onların oxşarlığı adətən konvergent təkamülün bir nümunəsi kimi qəbul edilir, yəni oxşar ekoloji şərtlər altında bənzər xüsusiyyətlər inkişaf etdirilmişdir.[3][4]
Xüsusiyyətləri
redaktəTikanlı şeytan 21 sm-ə qədər böyüyə bilər və təxminən 15–20 il ömür sürür. Dişilər erkəklərdən daha böyükdür. Onun bədəni tikanlarla örtülmüşdür və bu tikanlar, əsasən, kalsifikasiya nəticəsində yaranır. Bədənin üst tərəfində qorxuducu tikanlar var, bu da yırtıcılardan qorunmaq üçün təsirli bir müdafiə təmin edir.[5]
Tikanlı şeytanın rəngi qəhvəyi və sarımtıl tonlarda olur və ətraf mühitin temperaturuna uyğun olaraq dəyişir. İsti havalarda rəngi açıq, soyuq havalarda isə daha tünd olur.[3] Onun boyun nahiyəsində "saxta baş" adlanan bir quruluş mövcuddur. Bu "saxta baş" yumşaq toxumadan ibarətdir və yırtıcılardan qorunmaq üçün real başını aşağı salaraq göstərilir.[6]
Bu növün hərəkət tərzi yavaş və diqqətçəkicidir. Tikanlı şeytan qida, su və cütləşmək üçün yoldaş axtararkən yavaş-yavaş hərəkət edir.[7] Dişi sentyabr və dekabr ayları arasında 3–10 yumurta qoyur. Yumurtalar təxminən 30 sm dərinlikdə yeraltı yuvaya yerləşdirilir və 3–4 ay ərzində çatlayır.[8]
Qidalanma
redaktəTikanlı şeytan əsasən qarışqa ilə qidalanır. Onun əsas qida mənbələri "Ochetellus flavipes", "Camponotus", "Ectatomma", "Iridomyrmex", "Monomorium", "Pheidole" və "Polyrhachis" növlərinə aid qarışqalardır. Bu kərtənkələ bir gündə minlərlə qarışqa yeyə bilər.[9]
Mədəniyyətdə
redaktəİkinci Dünya müharibəsi zamanı ABŞ hərbçilərinə Avstraliyada "Tikanlı şeytan yumurtaları" adı ilə "Endemik tikanlı meyvə" satılmışdır. Bu hadisə müharibədən sonra əfsanəyə çevrilmiş və gülüş doğurmuşdur.[3]
İstinadlar
redaktə- ↑ The Reptile Database (ing.). / P. Uetz 2015.
- ↑ Ананьева Н. Б., Боркин Л. Я., Даревский И. С., Орлов Н. Л. Пятиязычный словарь названий животных. Амфибии и рептилии. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. / под общ. ред. акад. В. Е. Соколова. — М.: Рус. яз., 1988. — С. 164. — 10 500 экз. — ISBN 5-200-00232-X.
- ↑ 1 2 3 Browne-Cooper, Robert; Bush, Brian; Maryan, Brad; Robinson, David. Reptiles and Frogs in the Bush: Southwestern Australia. University of Western Australia Press. 2007. 46, 65, 158. ISBN 978-1-920694-74-6.
- ↑ Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). "Moloch horridus" in The Eponym Dictionary of Reptiles. Baltimore: Johns Hopkins University Press. p. 182. ISBN 978-1-4214-0135-5.
- ↑ Boulenger GA (1885). "Moloch horridus" in Catalogue of the Lizards in the British Museum (Natural History). 2nd Ed. Vol. I. … Agamidæ.. Taylor and Francis. pp. 411–412.
- ↑ Bell, Christopher; Mead, Jim; Swift, Sandra. "Cranial osteology of Moloch horridus (Reptilia: Squamata: Agamidae)". Records of the Western Australian Museum. 25 (Part 2). 2009: 201–237. doi:10.18195/issn.0312-3162.25(2).2009.201-237.
- ↑ Comanns, Philipp; Esser, Falk J.; Kappel, Peter H.; Baumgartner, Werner; Shaw, Jeremy; Withers, Philip C. "Adsorption and movement of water by skin of the Australian thorny devil (Agamidae: Moloch horridus)". Royal Society Open Science. 4 (9). September 2017: 170591. Bibcode:2017RSOS....470591C. doi:10.1098/rsos.170591. PMC 5627102. PMID 28989762.
- ↑ Pianka ER. "Australia's thorny devil". Reptiles. 5 (11). 1997: 14–23.
- ↑ "Moloch horridus (Thorny Devil, Mountain Devil)". Animal Diversity Web.