Monoxlorsirkə turşusu
Monoxlorsirkə turşusu CH2ClCOOH – metil qrupunun 1 hidrogen atomu Cl atomuna əvəz olunmuş sirkə turşusudur, rəngsiz kristallardır.
Monoxlorsirkə turşusu | |
---|---|
Ümumi | |
Sistematik adı | Monoxlorsirkə turşusu |
Kimyəvi formulu | CH2ClCOOH |
Molyar kütlə | 94,50 q/mol |
Fiziki xassələri | |
Sıxlıq | 1.58 q/sm³ |
Termik xüsusiyyətlər | |
Ərimə nöqtəsi | 63 °S |
Qaynama nöqtəsi | 189 °S |
Kimyəvi xassələri | |
Turşunun dissosasiya sabiti | 2,85 ± 0,01[1], 2,9[2] |
Təsnifatı | |
CAS-da qeyd. nöm. | 79-11-8 |
PubChem | 300 |
RTECS | AF8575000 |
ChEBI | 27869 |
ChemSpider | 10772140 |
Fiziki xassələri redaktə
Tərimə = 61,20C, Tqayn.=189,30C. Suda, spirtdə, asetonda, efirdə həll olur.
Tətbiqi redaktə
Monoxlorsirkə turşusu – indiqo və başqa boyaların sintezində aralıq məhsuldur, karboksimetilsellülozanın, herbisidlərin (məsələn, 2,4-dixlorfenoksi sirkə turşusunun duzları və efirləri), B6 vitaminin alınmasında istifadə olunur. Üzvi kimyada onun faydalığının illüstrasiyası (aydın nümunəsi) salisil aldehidinin xlorsirkə turşusu ilə O-alkilləşməsi, ardınca alınmış efirin dekarboksilləşməsi ilə benzofuranın alınmasıdır. Reaksiyaların əksəriyyətində C-Cl rabitəsinin yüksək reaksiya qabiliyətindən istifadə edilir. Herbisid olan qlifosat üçün prekursordur (yəni ondan əvvəl əmələ gələn). MXFST (2-metil-4-xlorfenoksi sirkə turşusu) herbisidi xlorsirkə turşusunun alkillləşməsi ilə alınmışdır. Xlorsirkə turşusunu xlorasetil xloridə, adrenalinin prekusoruna çevirirlər. PVC stabilizatoru və bəzən kosmetikada komponent kimi istifadə edilən tioqlikol turşusu xlorun kükürdlə əvəzolunma reaksiyası ilə əldə edilir. Əlavə məlumat: [PVC- neft və ya təbii qazdan alınan polimer növüdür. Tam adı polimervinilxloriddir]. Xlorsirkə turşusunun ən çox miqdarı qatılaşdırıcı olan karboksimetilsellülozanın hazırlanmasında istifadə edilir.
Alınması redaktə
Əsasən, monoxlorsirkə turşusunu buzlu sirkə turşusunun sirkə anhidrinin katalizi ilə alırlar
Trixloretilenin hidrolizi – başqa sənaye metodudur
Hidrolizlə təmiz məhsul alınır, çünki xlorlaşdırmaq üçün mono-, di-, trixlorsirkə turşularının ayrılması məqsədilə çətin distillyasiya aparılır. Xlorsirkə turşusunun illik istehsalı təxminən 420 min ton təşkil edir. Az miqdarda qırmızı fosforun iştirakı ilə gedən xlorla sirkə turşusunun reaksiyası nəticəsində mono-, di-, trixlorsirkə turşuları alınır.
Təhlükəsizlik redaktə
Başqa halogen turşuları və halogenalkanlar kimi, xlorsirkə turşusu təhlükəli alkilləşdirici agentlərdir.
İstinad redaktə
- Burgstahler, A. W.; Worden, L. R. (1966). "Coumarone." Org. Synth. 46: 28.
- Günter Koenig, Elmar Lohmar, Norbert Rupprich "Chloroacetic Acids" in Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry 2002, Wiley-VCH, Weinheim. DOI:10.1002/14356007.a06_537
Mənbə redaktə
- Химическая энциклопедия / Редкол.: Зефиров Н. С. и др.. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1998. — Т. 5 (Три-Ятр). — 783 с. — ISBN 5–85270-310
İstinadlar redaktə
- ↑ Flash P. Small Scale Determination of the pKa Values for Organic Acids (ing.). // J. Chem. Educ. ACS, 1994. Vol. 71, Iss. 1. P. A6. ISSN 0021-9584; 1938-1328 doi:10.1021/ED071PA6
- ↑ Chemia analityczna (2008). Varşava: Polish Scientific Publishers PWN, 2008. ISBN 978-83-01-14156-1, 978-83-01-14157-8, 978-83-01-14158-5