Mustafa Bayram (dənizçi)

Mustafa Bayram (dənizçi) Mustafa Bayramın doğum ili məlum deyil, ancaq mənbələr onun Yəməndə böyüdüyünü və məşhur dənizçi Salman Rəisin qardaşı oğlu olduğunu göstərir. Salman Rəis, münaqişə nəticəsində 1528-ci ildə Hayrəddin əl-Rumi tərəfindən öldürüldü. Onları fikir ayrılığının səbəbi, bəzi şayiələri nəzərə alaraq Salman Rəis Osmanlı donanmasının Qırmızı dəniz və Hind Okeanı komandanlığından uzaqlaşdırılmasını istənilməsi idi, çünki mərkəzi hakimiyyət bu vəzifəni Hayrəddin əl-Rumiyə vermişdi, lakin Salman Rəis rədd etmiş və donanmanı idarə etməyə davam etmişdi. Salman Rəis öldürülməzdən əvvəl Mustafa Bayram və Hoca Səfərə son bir əmr verdi. Mustafa Bayramın nəzarəti altında Diu Hindistana gedəcək və Bahadır şah Qücəratiyə Portuqaliya imperatorluğuna qarşı mübarizədə ona kömək edəcəklər.

Mustafa Bayram Salman Rəisdən əmri aldıqdan sonra bütün lazımi hazırlıqları gördü və donanmasını Hindistanın Diu şəhərinə yönəltdi. Salman Rəis, qardaşı oğlu Mustafa Bayram və tələbəsi Hoca Səfərdən başqa heç kimə güvənə bilməzdi, Diu döyüşü (1509) uğursuzluqla başa çatmışdı və onlar üçün böyük bir qələbə ilə geri qayıtmaqdan başqa çarə yox idi. Yalnız Diu, Hindistan və Bahadır şah Qücərati təhlükədə deyildi. I Manuel (Portuqaliya) zəfərlərindən sonra müsəlman dünyasını məhv etməklə təhdid etmiş və Məkkə və Ciddəni məhv edəcəyini elan etmişdi.

1531-ci ildə Diu mühasirəsində, Nuno da Cunhanın başçılıq etdiyi Portuqaliya İmperatorluğu donanması ilə Mustafa Bayramın idarəsindəki Osmanlı İmperatorluğu donanması və Qucarat sultanlığı qarşı -qarşıya gəldi. Mustafa Bayram Diu, Hindistan və Bahadır Şahı qorudu və Hoca Səfərlə birlikdə əmisi Salman Rəisin son əmrini yerinə yetirdi. Portuqaliya İmperiyası müsəlmanların odlu silahları gücünə məğlub edildi.

Mustafa Bayram ona verilən bütün vəzifələrdən və mülkiyyətlərdən imtina etdi. Dərhal Yəmənə qayıtdı, Hoca Səfərlə birlikdə Salman Rəisin qisasını alacaqdılar. Mustafa Bayram adamlarına əmr verdi və Hayrəddin əl-Rumi tutularaq öldürüldü. Sonra özünü Salman Rəisin varisi elan etdi. Lakin siyasi vəziyyət onu Yəməni tərk etməyə məcbur etdi və Mustafa Bayram yoxa çıxdı. Mustafa Bayram Diu qəhrəmanı və Portuqaliyalı I Manuelə qarşı İslamın şərəfini qoruyan adam olaraq uzaqlara yelkən açdı və bir dəniz qulduru kimi həyatına davam etdi. O gündən sonra Mustafa Bayramdan heç bir xəbər yoxdur.