Mustafa Məmmədov
Mustafa Yusif oğlu Məmmədov (9 yanvar 1921, Qaraqaya, Qazax qəzası – 9 iyun 2001, Sumqayıt) — II və III dərəcəli "Şöhrət" ordeni mükafatçısı, Böyük Vətən müharibəsi veteranı.
| Mustafa Məmmədov | |
|---|---|
| Mustafa Yusif oğlu Məmmədov | |
 | |
| Doğum tarixi | 9 yanvar 1921 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 9 iyun 2001 (80 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
Həyatı
redaktəMustafa Məmmədov 9 yanvar 1921-ci ildə Qərbi Azərbaycanın (İndiki Ermənistanın) Gəncə quberniyasının Qazax qəzasının Dilliçan nahiyəsinin Qaraqoyunlu dərəsinin Qararaya kəndində doğulub. Böyük Vətən müharibəsi başlayanda könüllü olaraq cəbhəyə yollanıb. 77-ci Azərbaycan diviziyasının tərkibində döyüş yolu keçib. Novorossiysk, Kerç uğrunda gedən qanlı döyüşlərdə iştirak edib[1].
Hərbi fəaliyyəti
redaktəNovorossiysk — Qara dənizdə Rusiyanın ən böyük müdafiə şəhəri idi. Bu şəhər Qara dənizin ən rahat dəniz körfəzlərindən birində yerləşir. 1941-ci ilin noyabr ayının ortalarında alman-faşist qoşunları Sevastopol istisna olmaqla, bütün Krımı ələ keçirmişdi. Ali Baş Komandanlığın 16 noyabr 1941-ci il tarixli qərarı ilə Novorossiysk Sevastopolun ərzaq təminatı bazası müəyyən edilmişdir. Faşistlər Novorossiysk şəhərinin mühüm strateji əhəmiyyətini nəzərə alaraq, qısa müddətdə limanı məhv etmək və mühasirəyə almağı planlamışdılar.
225 gün sahəsi 30 kvadrat kilometr olan bu plasdarmada qanlı döyüşlər davam edib. Bu ərazini onlarca artilleriya və minaatan batareyası atəşə tuturdu. "Kiçik torpaq" düşmənin böyük qüvvələrini özünə zəncirləyib və 1943-cü ildə onun qoşunlarının darmadağın edilməsində böyük rol oynayıb. Sentyabrın 9-dan 10-na keçən gecə Mustafa Məmmədov uzun müddətdir gözlənilən, uzun aylar davam edən mühasirədən sonra Novorossiyskə hücumda iştirak etməyə hazırlaşırdı[2].
Şəxsi heyət məsuliyyətli vəzifəni yerinə yetirməli idi: ilk hücum üçün bir yol açmaq lazım idi. O zaman ordunun siyasi bölməsinin rəisi Leonid İliç Brejnev döyüşçülər qarşısında çıxış edərək onları həvəsləndirib.
"Bu çıxış həlledici döyüşə ilham verən, əsgərlərin ürəyinə yatan sözlər idi. Bu, bizə yeni qüvvə və düşməni mümkün qədər tez əzmək arzusu bəxş edən ruhlandırıcı söhbət idi", — deyə uzun illər sonra öz uşaqlarına Mustafa Məmmədov bildirib.
Həmin gün əsgərlər tərəfindən qəhrəmanlıq möcüzələri göstərilib. Faşistlər bu şiddətli müqavimət qarşısında tab gətirə bilməyiblər.
Döyüşlərin birində əsgər Məmmədov ağır yaralanıb. Gelendjikdəki bir səhra xəstəxanasında əməliyyat olunub. Sağaldıqdan sonra yenə də cəbhəyə gedib və yenidən 77-ci Azərbaycan diviziyasının bir hissəsi olaraq qərbə doğru zəfər yürüşünü davam etdirib.
Onun çoxlu şiddətli döyüşləri olub. O, müharibədə üç dəfə yaralanıb, lakin hər dəfə ölüm ondan yan keçib. Bir anda bir neçə adam ölüb, Məmmədov isə kontuziya olub. Yenidən hospitalda müalicə olunub və sonra döyüşə qayıdıb.
Ən şiddətli döyüşlərdən biri Macarıstan və Çexoslovakiyanın sərhədindəki "Podzamok" qalası uğurunda olub. Bir-birinin ardınca faşistlər hücum edib, lakin bütün bunlar uğursuz olub. Almanlar təhlükəsiz bir yerdə gizləniblər. Bu zaman bölük komandiri dörd cəsarətli əsgəri çağırıb. Onların aralarında Mustafa Məmməmdov da olub. Arxadan düşməni gizlincə girib zərərsizləşdirmələri lazım idi. Faşistlər onları o zaman görsə idilər, bütün zərbəni öz üzərlərinə götürməli olacaqmışlar. Cəsur dörd nəfər əsgər tapşırığın öhdəsindən məharətlə gəlib. Sovet qoşunları, düşmənə aman vermədən, alınmaz qalanı alıblar. Uğurla başa çatan əməliyyata görə cəsur dörd nəfər əsgər III dərəcəli "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilib. Bir neçə ay sonra sıravi Mustafa Məmmədov başqa bir mükafat — II dərəcəli "Şöhrət" ordeni təqdim edilib. Bir az sonra "Böyük Vətən müharibəsi" ordeni və biri də "Qafqazın müdafiəsinə görə" medalı daxil olmaqla altı medala layiq görülüb. Qələbə gününü Almaniyanın Maqdeburq şəhərində qarşılayıb[3].
Mustafa Yusif oğlu Məmmədov 2001-ci ilin 09 iyununda Sumqayıtda dünyasını dəyişib. Onun altı (Yusif, Qurban, Məcnun, Hökumə, Rafael və Ramiz) övladı olub. Onun böyük qardaşı Məhəmməd Məmmədov da İkinci Dünya müharibəsində iştirak edərək yaralanıb. Sağaldıqdan sonra ikinci dəfə müharibəyə gedib. Lakin döyüşdə həlak olub. Rostovdakı Qardaşlıq məzarlığında dəfn olunub. Mustafa Məmmədov böyük qardaşı Məhəmmədin üç övladını öz himayəsinə götürüb. Bu gün Mustafa Məmmədovun övladları Azərbaycanda və xarici ölkələrdə müxtəlif sahələrdə çalışaraq ictimai-siyasi, sosial-mədəni həyatda və diaspor işində fəallıq göstərirlər.
İctimai fəaliyyəti
redaktəMüharibə qurtardıqdan sonra dogma el-obasına qayıdıb, məktəbdə müəllim işləyib. Qazax Dövlət Müəllimlər İnstitutunu bitirib.
Mustafa Məmmədov 1955-ci ildə həyatını gənclik şəhəri Sumqayıtla bağlayıb və 1 yanvar 1970-ci ilə qədər Sumqayıt Boruyayma zavodunda yayıcı işləyib. 2 il 49 saylı OTPM-da tərbiyəçi müəllim, sonralar isə şəhər mənzil istismar idarəsində texniki nəzarətci işləmişdir. İşə vicdanlı münasibət göstərdiyinə görə 11 dəfə fəxri fərmanlarla təltif olunub[3].
Həyatı boyu ictimai işlərlə məşğul olub. Partiya işçisi olub. Hətta təqaüddə olarkən Müstafa Məmmədov çalışmaqda davam edib, Veteran təşkilatına rəhbərlik edib, ağsaqqalların sədri olub. Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 40-cı ildönümündə Sumqayıtda məhz ona yeni "Əbədi məşəl" abidəsinin alovunu yandırmaq tapşırılıb. Sumqayıtda Leonid İliç Brejnevin 75 illiyi münasibətilə ad gününə təbrik teleqramını Kremlə məhz o göndərib[3].
Mükafatları
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ F.Hüseynzadə. "Şücaətilə əbədiyaşar veteran" (az.). news12.az. 26-02-2021. İstifadə tarixi: 2021-02-27.[ölü keçid]
- ↑ Доцент Курского Юго-Западного государственного университета Гасым Керимов. "ВСЕ ЛЮДИ РАЗНЫХ НАЦИОНАЛЬНОСТЕЙ ДОЛЖНЫ ЖИТЬ В МИРЕ И ПОДДЕРЖИВАТЬ ДРУГ ДРУГА" (rus). avrasiya.net. 23-02-2021. 2021-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-27.
- ↑ 1 2 3 "Дружба всех народов" (rus). birlik16.ru. 21.08.2017. 2021-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-27.
Ədəbiyyat
redaktə- “Sumqayıt və sumqayıtlılar”. Bakı. 1999.
- “Azərbaycan Böyük Vətən müharibəsi illərində”. Kursk. 2020.