Nağara

Nağara - Azərbaycanın qədim milli zərb alətidir. Şərq xalqları və Qafqazda geniş yayılıb.

Tarixçə

Əvvəllər onun üzərinə qurd dərisi çəkilərmiş. Nizami Gəncəvi nağaranı belə təsvir etmişdir:

Coşdu qurd gönündən olan nağara,

Dünyanın beynini gətirdi zara. ^[1]

Söz açımı

"Nağara" ərəbcə "vurmaq" deməkdir ^[2]" ^[3]

Quruluşu

Nağara 5 hissədən ibarətdir:

Sağanaq: Nağaranın sağanağı torpaq (saxsı), ağac (qoz, tut, fıstıq), kardon və fonerkadan düzəlir.
Dəri: Nağaranın dəridisi keçi, dana, dəvə dərisi və plastikdən düzəlir.
İp (kəndir): Nağaranın 7 metr ipi olur. Sağanağın ölçüsü böyüdükdə ip metri də artır.
Çəmbər (üzük): Çəmbərin ölçüsü nağaranın diametrinə görə dəyişir.
Qırmaq (aşıq): Nağaranın 7 aşığı olur. Ölçü böyüdükcə nağaranın aşıqlarının sayı artır.

Çalınma qaydası

Nağaranın çalğı forması zamanı istifadə olunan əl zərbələri (alt əl və üst əl):

Bəm zərbə (orta) - əlin orta hissəsiylə (ovuc) vurulan zərbəyə bəm zərbə deyilir.
Zil zərbə (qıraq) - Əlin qıraq hissəsiylə (ovucla barmaqların kəsişdiyi hissə) vurulan zərbəyə zil zərbə deyilir.
Lal zərbə - Barmaqların uc hissəsiylə vurulan zərbəyə lal zərbə deyilir.
Çırtma - İki barmağın bir birinə sürtünərək nağaraya dəyməsi ilə yaranan zərbəyə çırtma deyilir.^[4]

Yeni çalğı forması və bu çalğı forması zamanı istifadə olunan yeni əl zərbələri ilk dəfə Natiq Şirinov tərəfindən yaradılmışdır.

Əlifbası

Zərbələrin ağızda səslənişi: Nağarada vurulan zərbələrin ağızda səslənişi ilk dəfə Natiq Şirinov tərəfindən ifa olunmuş və nağara dərsliyinə salınmışdır.

Bəm zərbə (alt əl) - DUM
Bəm zərbə (üst əl) - QUM
Zil zərbə (alt əl) - DAK
Zil zərbə (üst əl) - QAK

Qeyd:

Ritm sürəti artdıqda deyilişi asanlaşdırmaq üçün zərbə sonundakı M, K hərfləri ixtisar olunur. Məsələn; DUM DUM - DUDUM / DAK DAK - DADAK

Növləri

Qədim

Saxsı nağara (Azərbaycanın ən qədim nağarası)
Cürə nağara
Kos nağara
Rəqs nağarası
Toy nağarası
Çombaq nağara
Qoşa nağara

Müasir (İlk dəfə Natiq Şirinov tərəfindən yaranmış yeni nağaralar)

Dəyirmili bas nağara /yaranma tarixi:2ooo-ci il
Tək üzlü bas nağara
Yarım tək üzlü bas nağara
Zəng bas nağara
Qoşa bas nağara
Böyük bas nağara
Şəbəkə nağara
Üçlük nağara
1 metr diametrli nağara
2 metr diametrli nağara
2 tonluq nağara

İstinadlar

↑ "Azərbaycan ənənəvi musiqi atlası - Qoşa nağara". 2020-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-02.
↑ "Arxivlənmiş surət". 2017-10-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-21.
↑ "Maks Fasmer. Rus dilinin etimoloji sözlüyü - Baraban". 2021-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-02.
↑ Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti - Nağara Arxivləşdirilib 2021-07-28 at the Wayback Machine

[1] "Azərbaycan ənənəvi musiqi atlası - Qoşa nağara". 2020-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-02.

[2] "Arxivlənmiş surət". 2017-10-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-21.

[3] "Maks Fasmer. Rus dilinin etimoloji sözlüyü - Baraban". 2021-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-02.

[4] Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti - Nağara Arxivləşdirilib 2021-07-28 at the Wayback Machine

[1]

[2]

[3]

[4]