Naib Əminov

Əminov Naib
Əminov Naib
	Əminov Naib Xalıq oğlu
Doğum tarixi	20 fevral 1938 (86 yaş)
Doğum yeri	Azərbaycan,Salyan şəhəri
Elm sahəsi	Biologiya
Elmi dərəcəsi	Biologiya elmləri doktoru
İş yeri	AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutu;

Əminov Naib Xalıq oğlu (20 fevral 1938, Salyan, Salyan rayonu) — biologiya elmləri doktoru, professor, Genetik Ehtiyatlar İnstitutunun Molekulyar sitogenetika şöbəsinin Arxivləşdirilib 2020-07-03 at the Wayback Machine müdiri (2000).^[1],^[2]

Həyatı və Elmi-təşkilati fəaliyyəti

1955ci il – Bakı şəhəri 7 saylı orta məktəb
1956cı il – ADU-nun Biologiya fakultəsinə qəbul
1961ci il – ADU-da Botanika ixtissını bitirmiş
1962ci il – Az. EA Genetika və Seleksiya institutunda kiçik elmi işçi
1962ci il – Ümum Rusiya Bitkiçilik İnstiutu ilə Genetika və Seleksiya institutunun taxillarin toplanılması məqsədilə birgə ekspedisiyası
1962 – 1963cü illər SSRİ EA Sitologiya institutunda “elekron mikroskopda tədqiqat işləri” metodikasını mənimsəmək üçün ezamiyyət (Leninqrad ş.)
1964 cü il – Ümum Rusiya Bitkiçilik İnstitutunun Sitologiya ixtisası üzrə aspirantura (Leninqrad ş.)
1967 ci il – Biologiya elmlər namizədliyi adı almaq üçün dissertasiya müdafiəsi (Leninqrad ş.)
1967 ci il – Genetika və Seleksiya İnstitutunun kiçik elmi işçisi
1969 cu il – Egilopslarin toplanması üzrə ekspedisiya
1969 cu il – Böyük elmi işçi
1969 – 1970 ci illər – SSRİ EA Molekulyar Biologiya İnstitutunda xromosomologiya sahəsində tədqiqatlar aparması
1972 ci il – N.İ. Vavilov adına URGS cəmiyyətinin simpoziumunun iştirakçısı (Moskva)
1972 ci il – SSR EA Sitologiya və embriologiya üzrə Problem Şurasının iclasında məruzə ilə çıxış “Vicia faba –nın endospermində politen xromosomlar”
1975 ci il – Beynəlxlq Botaniklər konqresinin iştirakçısı (Leninqrad ş.)
1978 ci il – XIV Beynəlxalq Genetiklər konqresinin iştirakçısı (Moskva)
1986 – 87 ci illər N.İ. Vavilov adına ümumi Genetika İnstitutunda yeni metodların mənimsənilməsi üzrə ezamiyyət (Moskva)
2000 ci il – Genetika və Seleksiya İnstitutunda elmi işlər üzrə direktor müavini
2000 ci il – Təkamülün sitogenetikası laboratoriyasının müdiri
2003 cü il – Genetik Ehtiyatlar İnstitutunun elmi işləri üzrə direktor müavini
2007 ci il – Doktorluq dissertasiyasının müdafiəsi və elmlər doktoru adı alması
2010 cu il – Professor rütbəsi alması

Əsas elmi nailiyyətləri

Buğdanın təkamülü və filogenezinə dair 80-dən çox əsərin müəllifidir. 1982-ci ildə buğdanın ikinci genomunun donorunun Aegilops speltoides olması haqda irəli sürdüyü fikir indi molekulyar səviyyədə öz təsdiqini tapmışdır. Bir kitabın və iki monoqrafiyanın, o cümlədən “Buğda genomlarının təkamülü” monoqrafiyasının müəllifidir. Dənli-taxıl bitkilərinin mədəni və yabanı növlərinin toplanması üzrə 1962, 1968 və 1970-ci illərdə Ümum-Rusiya Bitkiçilik İnstitutu ilə Genetika və Seleksiya institutunun birgə təşkil olunmuş ekspedisiyalarının, 2008-ci ildə isə Beynəlxalq ekspedisiyanın fəal iştirakçısı olmuşdur.

Genetik tədqiqatlarda formaəmələgəlmə mənbəyi kimi istifadə olunan yeni genom strukturuna malik sintetik buğda amfidiploidləri (AABDRR, AADDSS, AABBSS) yaradılmışdır. Yeni sintetik şaxəlisünbüllü tetraploid buğda növünün (T. abscheronicum Aliyeva et Aminov) və biri bərk, digəri yumşaq olmaqla, iki buğda sortunun müəllifidir. İran mənşəli Ae. speltoides Tausch –in tetra- və heksaploid buğdaların B genomunun donoru və habelə Ph-geninin zəif supressoru olduğu eksperimental olaraq sübuta yetirilmişdir. Genom strukturlarının eyniliyinə baxmayaraq, meyozu tənzimləyən genlər sisteminin hər bir növ üçün avtonomluğu müəyyən edilmişdir.

Seçilmiş əsərləri və monografiyaları

Bir kitabın və iki monoqrafiyanın, o cümlədən “Buğda genomlarının təkamülü” monoqrafiyasının müəllifidir. Dənli-taxıl bitkilərinin mədəni və yabanı növlərinin toplanması üzrə 1962-ci, 1968-ci və 1970-ci illərdə Ümumrusiya Bitkiçilik İnstitutu ilə Genetika və Seleksiya institutunun birgə təşkil olunmuş ekspedisiyalarının, 2008-ci ildə isə Beynəlxalq ekspedisiyanın fəal iştirakçısı olmuşdur.

Onun rəhbərliyi altında 5 elmlər namizədi hazırlanmışdır. Hazırda 3 aspirantın elmi rəhbəri və bir doktorantın elmi məsləhətçisidir.

Seçilmiş əsərləri

1. Романов И.Д., Соколов И.Д., Аминов Н.Х. Цитология эндосперма цветковых растений. Киев-Донецк, 1980, 178 с. (монография).
2. Аминов Н.Х., Наврузбеков Н.А. Цитогенетическая характеристика нового амфидиплоида с геномной структрой АuАuDD. Доклады Всесоюзной ордена Ленина и ордена Трудового Красного знамени академии с.-х. наук им. В.И.Ленина, № 6, Москва, 1985, с. 14-15.
3. Аминов Н.Х., Наврузбеков Н.А. Цитог Geneticheskie изучение гибридов между мягкой пшеничней и тетраплоидным амфидиплоидом Ae. tauschii Coss. T. Urartu Thum. ex. Gandil. Доклады Всесоюзной ордена Ленина и ордена Трудового Красного знамени академии с.-x. наук им. В.И.Ленина, Москва, 1987, № 2, с. 7-8
4. Аминов Н.Х., Рафиева Г.К. Характер мейоза у гибридов мягкой пшеницы с амфидиплоидом T. dicoccum × Ae. speltoides. В кн.: Цитогенетика зерновых культур, Таллинн, 1990, с. 13-16.
5. Аминов Н.Х. К происхождению второго генома у T. araraticum и T. dicoccoıdes. Известия АН Азербайджана, № 1-6, Баку, 1999, с. 119-124.
6. Аминов Н.Х. Анализ конъюгации хромосом у гибридов пшеницы в связи с происхождением ее второго генома. Известия АН Азербайджана, № 1-3, Баку, 2000, с. 119-125.
7. Аминов Н.Х. К вопросу регуляции мейоза у амфидиплоидов и межамфидиплоидных гибридов. Известия АН Азербайджана, № 1-6, Баку, 2001, с. 133-138.
8. Алиева А.Д., Акпаров З.И., Аминов Н.Х. Международная Кавказская конференция по зерновым и зернобобовым культурам, Тбилиси, 2004, с. 10-12.
9. Алиева А.Д., Аминов Н.Х. Генетический потенциал новообразования в роде Triticum L. Доклады Российской академии сельскохоз-яйственных наук, № 6, Москва, 2004, с.8-10.
10. Велиева Л.С., Аминов Н.Х. Влияние водно-спиртового экстракта из плодов Crataegus pentagyna Waldst. et Kit. на химический мутагенез в клетках млекопитающих. Растительные ресурсы, т. 41, вып. 3, Санкт-Петербург, 2005, с. 124-129.
11. Əminov N.X. Buğda genomlarının təkamülü. Bakı: Nafta-Press, 2006, 214 səh. (monoqrafiya).
12. Аминов Н.Х. Источники новообразования в роде Triticum L. Международная конференция «Генетические ресурсы культурных растений. Проблемы эволюции и систематики культурных растений» (к 120-летию со дня рождения Е.Н. Синской), Санкт-Петербург, 9 -11 декабря 2009 года, с. 148-150. (http://www.vir.nw.ru/herbar/Prog_2_WIR.pdf Arxivləşdirilib 2016-08-20 at the Wayback Machine)
13. Aliyeva A.J., Aminov N.Kh. A novel source of germplasm for development of branched ear wheat. 6th International Triticeae Symposium, May 31-June 5, 2009, Kyoto, Japan, p. 71. (internet res.: http://www.maikonline.com/maik/showArticle.do?auid=VAHMVY8DCK^{[ölü keçid]})
14. Aliyeva A.J., Aminov N.Kh. Inheritance of the branching in hybrid populations among tetraploid wheat species and the new branched spike line 166-Shakheli. Genetic Resources and Crop Evolution, 2011, 58(5): 621-628. (internet res.: http://link.springer.com/article/10.1007/s10722-011-9702-9)
15. Əminov N.X., Əliyeva A.C. Aegilops L. və Triticum L. cinsləri arasında qarşılıqlı genetik münasibətlər. Bakı: Elm, 2012, 480 səh. (kitab).
16. Əliyeva A.C., Əminov N.X. 171ACS xətti ilə tetra- və heksaploid buğda növ və amfidiploidləri arasindaki hibrid populyasiyalarda meyozun və yeni tipli şaxəlilik əlamətinin irsiliyinin genetik xarakterinin tədqiqi. AMEA-nın Xəbərləri (Biologiya və Tibb elmləri), Bakı: Elm, 2012, 67(2): 48-58.
17. Aliyeva A.J., Aminov N.Kh. Genetic Analysis of the New Source of Novel Spike Branchiness Trait in Wheat. BIT’s 4th Annual World DNA and Genome Day-2013, “Qrand Celebrations of 60th Anniversary of DNA Structure Discovery” – April 25-27, 2013, Nanjing, China, volume 1, p. 196.
18. Алиева А.Дж., Аминов Н.Х. Влияние генома D пшеницы на проявление признака нового типа ветвистоколосости у гибридных популяциях линии 171ACS. Генетика, 2013, том 49, № 11, с. 1284–1291. (internet res.: http://www.maikonline.com/maik/showArticle.do?auid=VAHMVY8DCK&lang=ru^{[ölü keçid]})
19. Мехтиева С.П., Аминов Н.Х. Формообразовательный процесс при скрещиваниях гексаплоидного тритикале с полбой. Фундаментальная исследования, 2013, № 11, Часть 6, с. 1191–1196. (internet res.: http://www.rae.ru/fs/pdf/2013/11-6/33275.pdf)
20. Əliyeva A.C., Əminov N.X. Aegilotriticale ilə yumşaq buğda (Triticum aestivum L.) arasındakı cinsarası qısaboylu xətlərin klassik və molekulyar sitogenetik metodlarla tədqiqi. AMEA-nın Xəbərləri (Biologiya və Tibb elmləri), Bakı: Elm, 2013, c. 68, № 2, s. 76-85.
21. Amagai Y., Aliyeva A.J., Aminov N.Kh. et al. Microsatellite mapping of the genes for sham ramification and extra glume in spikelets of tetraploid wheat. Genetic Resources and Crop Evolution, 2014, vol. 61, № 2, p. 491-498. (internet res.: http://link.springer.com/article/10.1007/s10722-013-0052-7)
22. Eldarov M.E., Aminov N.Kh., Slageren MW. Distribution and ecological diversity of Aegilops L. in the Greater and Lesser Caucasus Regions of Azerbaijan. Genetic Resources and Crop Evolution, 2014, DOI 10.1007/s10722-014-0151-0. (internet res.: http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10722-014-0151-0)
23. Amagai, Y., Aliyeva, A.J., Aminov, N.K., Martinek, P., Watanabe, N. and Kuboyama, T., 2015. Microsatellite mapping of the gene for sham ramification in spikelets derived from a hexaploid wheat (Triticum spp.) accession 171ACS. Genetic Resources and Crop Evolution, 62(7), pp. 1079-1084. http://link.springer.com/article/10.1007/s10722-014-0213-3

İstinadlar

Xarici keçidlər

http://www.science.gov.az/az/genetics/index.htm Arxivləşdirilib 2014-08-18 at the Wayback Machine
http://genres.az/az/content/item/13 Arxivləşdirilib 2014-01-09 at the Wayback Machine
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

[1] Genetik Ehtiyatlar İnstitutu:Elmlər doktorları^{[ölü keçid]}

[2] Azərbaycan Respublikasi Prezidentinin Sərəncami^{[ölü keçid]}

[1]

[2]