Nizaməddin Şami

Nizaməddin Şami — Teymuri tarixçisi, Əmir Teymurun yürüşlərini tərənnüm edən "Zəfərnamə"nin müəllifi.

Nizaməddin Şami
Nizaməddin Şami
Doğum yeri	Təbriz
Vəfat tarixi	1431
Fəaliyyəti	tarixçi

Həyatı

Müəllifin təvəllüd və vəfat etdiyi il qeyri-müəyyəndir. 1393-cü ildə Bağdad teymurilər tərəfindən tutularkən orada yaşayırdı. Həmin vaxt əsir düşmüş, sonra isə Əmir Teymur Nizaməddin Şaminin əla yazı-pozu qabiliyyətini nəzərə alaraq onu öz yanına xidmətə götürmüşdür. Beləliklə, N.Şami, Əmir Teymurun sonrakı yürüşlərinin iştirakçısına çevrilir.

1401/02 (–h. 804)-cü ildə isə Əmir Teymur, N. Şami’yə öz zəfərlərini tərənnüm edən sadədilli bir tarix əsəri yazmaq barədə göstəriş verir. Bu sifariş əsasında işə başlayan N.Şami, "Zəfərnamə"ni qələmə alır və onu 1404-cü il aprelin 12-də şəxsən Əmir Teymura təqdim edir.

Tarixi mənbələrdə, daha sonra N. Şaminin adına 1405-ci il, yayın ikinci yarısında Kür çayı sahilində vaqe olmuş hadisələrin şərhində təsadüf edilir. Belə ki həmin vaxt Ömər mirzanın yanında olan şəxslərdən biri də N.Şami idi. Deməli, N. Şami, Əmir Teymurun ölümündən sonra Təbrizdə yaşamış və onun nəvəsi Ömər mirzanın xidmətində olmuşdu.

Zamanəmizədək "Zəfərnamə"nin, üzü müxtəlif illərdə köçürülmüş bir xeyli əlyazma nüsxəsi gəlib çatıb. Əsərin Fleks Taur tərəfindən hazırlanmış 2 cilddən ibarət farsca elmi-tənqidi mətni (qeyd və şərhlər çex dilində) 1937 (1-ci cild) və 1956-cı illərdə (2-ci cild) Praqada çap oluunmuşdur. Necati Lüğonun etdiyi türkcəyə tərcüməsi isə 1949 və 1987-ci illərdə Ankarada nəşr olunub. Sonuncudan istifadə etməklə, Akademik Ziya Bünyadov "Zəfərnamə" nin Azərbaycana aid hissələrini azərbaycancaya çevirmiş və bunlar 1992-ci il-də Bakıda kitabça şəklində nəşr edilmişdir. Lakin "Zəfərnamə"nin 1956-cı il Praqa çapının mətni ilə müqayisədə Şəkinin adı çəkilən hissələrdən biri ora daxil deyil. F.Taurun hazırladığı mətndə olmayan Şəkiyə aid bir hekayət isə Z.Bünyadovun qeyd edilən iqtibaslar kitabçasında mğvcuddur.

Yuxarıda göstərildiyi kimi, N.Şami 1393-cü ildən Əmir Teymurun yanında xidmət etməyə başlamış və həmin vaxtdan da onun yürüşlərinin iştirakçısı olmuşdur. Deməli, mümkündür ki, əsərində təsvir edilən 1393-cü ildən sonraya aid hadisələr, məhz, müəllifin şəxsi müşahidəsinə əsaslanmış olsun.

Mənbə

1. Nizaməddin Şami, Bakı 1992.
2. NIZAMUDDÍN ŠAMÍ, Praga -1956.
3. Nizaməddin Şami. "Zəfər-namə". — Bakı: Elm, 1992. — 40 s. (ISBN 5—8066—0516—7)
4. Nizâmeddîn-i Şâmî (yazar Gülay Öğün Bezer), sayfa 330. // Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt XXXVIII. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, 2010, 588 sayfa.

Xarici keçidlər

• NİZAMƏDDİN ŞAMİNİN "ZƏFƏRNAMƏ"SİNDƏ ŞƏKİ HAQQINDA