Padarlar
Padarlar — Azərbaycan türklərinin etnoqrafik qruplarından biri.[1] Fəzlullah Rəşidəddin Cəmi ət-Təvarixdə On–Uyğurların (fars. اون ایغور) tayfa siyahısında altıncı tayfanın adını "Badar" (fars. بادار) kimi yazmışdır.[2] Alman əsilli şərqşünas, tarixçi və dilçi Yozef Makvart[ing.] Fəzlullah Rəşidəddinə istinadən Padarları On–Uyğurların bir tayfası hesab etmiş[3], türk tarixçi, şərqşünas–türkoloq Əhməd Zəki Vəlidi Toğan da bu fikirlə razılaşmışdı.[4] Məhəmmədhəsən bəy Vəliyev-Baharlı hesab edirdi ki, Səfəvilər ləzgiləri itaətə gətirmək üçün padarları onlara yaxın rayonlara köçürüblər.[5]
Tarixi
redaktəTarixçi Əhməd Zəki Vəlidi Toğan "Azərbaycan" adlı kitabanda padarlar haqqında yazır: "…müxtəlif yerlərdəki padar tayfasına aid məskənlər diqqəti cəlb edir. Hər iki qəbilə (Sulduz və Padar-Ə. Ç.) bu əraziyə gəldikdən sonra torpağa bağlanmışdır. Padar onuyğur tayfasının biridir.[6].[7]
Böyük etnoqraf alim Məhəmmədhəsən bəy Vəlili-Baharlı Padar elinin Azərbaycanda yerləşməsindən bəhs etmişdir. Öz ünlü əsərində yazır: "13-cü əsrin ortalarında, İranda hakimiyyət moğollardan olan hülakulara keçdikdə, Hülakü İranda öz mövqeyini bərkitmək üçün 200 min türk ailəsini köçürüb, İranda oturtmuşdu (məskunlaşdırılmışdı). O ailələr bir müddətdən sonra Azərbaycana köçdülər. Bu türklər Qayı adlanan xüsusi türk tayfasıdır. Ağ hunların övladları hesab olunurlar, əvvəllər Qərbi Türkistanda yaşayırdılar. Qayı türklərinin məşhur qəbilələri bunlar idi: Qaçar, Əfşar, Zülqədər, Çoban, Baharlı, Padar, Ustacalı, Lək, Xəlili, Sorsor, Şəfəq, Ussalı, Zəngənə, Armalı və qeyriləri."[8]
İstinadlar
redaktə- ↑ Большая советская энциклопедия. Третье издание. В 30 томах. Главный редактор: А. М. Прохоров. Том 1: А — Ангоб. Москва: Государственное научное издательство "Большая Советская Энциклопедия", 1969, стр. 278.Orijinal mətn (rus.)
Исторически сложились этнографические группы А., отличавшиеся некоторыми особенностями в хозяйстве, культуре и быту: айрумы, карапапахи, падары, шахсевены, карадагцы, афшары и др. ... Падары живут в восточной части Азербайджанской ССР. У них дольше, чем у других этнографических групп А., сохранялись старые черты в хозяйстве и быту, в частности полукочевой скотоводческий уклад хозяйства и связанные с ним особенности быта.
- ↑ I. Сборникь Лѣтописей. Исторiя Монголовь. Сочиненie Рашидь–Эддина. Введенie: О турецкихь и монгольскихь племенахь. Переводь сь персидскаго, сь введенiем и примѣчанiями И. П. Березина. — Стр. 125. // Записки Императорскаго Археологическаго общества. Томь XIV. Санкт–Петербургь: Типография Императорской Академiи Наукь, 1858.
- ↑ II. Kapitel. Über das Volkstum der Komanen (von J. Marquart), seite 58. // Osttürkische Dialektstudien. Von Willy Bang und Josef Marquart. Abhandlungen der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen; Philologisch-Historische Klasse; Neue Folge; Band XIII, Nro. 1. Berlin: Weidmannsche Buchhandlung, 1914, 276 seiten + 10 Tafeln.
- ↑ Azerbaycan (yazar A. Zeki Velidi Togan), sayfa 106. // İslâm Ansiklopedisi: İslâm Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugati. Leyden tab'ı esas tutularak telif, tadil, ikmal ve tercüme suretiyle neşri. 2. Cilt. Beşinci Baskı. İlk Baskı 1940. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979, 846 sayfa.
- ↑ Етнографик очерк, cəh. 46. // Məhəmməd Həsən Vəliyev (Baharlı). "Azərbaycan" (Fiziki-coğrafi, etnoqrafik və iqtisadi oçerk). İlk nəşri: 1921-ci il; Təkrar nəşr. Ruscadan tərcümə edəni Vasif Quliyev. Bakı: "Azərbaycan" nəşriyyatı, 1993, 192 səh.
- ↑ Marquart, Komnen səh. 58, Rəşidəddindən nəqlən
- ↑ Z. V. Toğan, Azərbaycan, Bakı, 2007, səh.52.
- ↑ M. Vəlili (Baharlı, Azərbaycan: Coğrafi-təbii etnoqrafik və iqtisadi mülahizat, Azərbaycan dövlət nəşriyyatı, Bakı, 1993, səh.48.
Mənbə
redaktə- Ənvər Çingizoğlu, Padar eli, "Soy" jurnalı, 2(10), 2008, səh. 43–47.
Ədəbiyyat
redaktə- I. Сборникь Лѣтописей. Исторiя Монголовь. Сочиненie Рашидь–Эддина. Введенie: О турецкихь и монгольскихь племенахь. Переводь сь персидскаго, сь введенiем и примѣчанiями И. П. Березина. — Стр. 1–320. // Записки Императорскаго Археологическаго общества. Томь XIV. Санкт–Петербургь: Типография Императорской Академiи Наукь, 1858.
- Über das Volkstum der Komanen (von J. Marquart), seite 26–238. // Osttürkische Dialektstudien. Autoren: Willy Bang und Josef Marquart. Abhandlungen der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen. Philologisch-Historische Klasse; Neue Folge; Band XIII, № 1. Berlin: Weidmannsche Buchhandlung, 1914, 276 seiten, 10 Platten.
- Azerbaycan (yazar A. Zeki Velidi Togan), sayfa 91–118. // İslâm Ansiklopedisi: İslâm Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugati. Leyden tab'ı esas tutularak telif, tadil, ikmal ve tercüme suretiyle neşri. 2. Cilt. Beşinci Baskı. İlk Baskı 1940. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979, 846 sayfa.
- Padar kəndinin ensiklopediyası. Müəllif: Paşa Yaqub; Redaktor: Nazim Tapdıqoğlu (Vəlişov). Bakı: "Zərdabi LTD" MMC, 2012, 112 səh.