Palto (hekayə)

"Palto" (rus. Шинель) 1842-ci ildə nəşr olunan Ukrayna əsilli rus müəllif Nikolay Qoqolun qısa bir hekayəsidir. Hekayə və müəllifinin rus ədəbiyyatı üzərində böyük təsiri olmuşdur. Ejen Melxior de Voqyue (tez-tez Fyodor Dostoyevski ilə səhv salınıb) Rus realist yazıçıları haqqında bir sitatda ifadə edildiyi kimi: "Hamımız Goqol'un" Palto"sundan çıxdıq." 1941-ci ildə yazıçı Vladimir Nabokov bunu "İndiyə qədər yazılmış ən böyük rus hekayəsi" adlandırdı. Hekayə müxtəlif səhnə və film süjetinə uyğunlaşdırılmışdır.

Xülasə

Hekayə Rusiyada Sankt-Peterburqdakı yoxsul hökumət katibi Akaki Akakiyeviç Başmaçkının (rus. Акакий Акакиевич Башмачкин) həyat və ölümündən bəhs edir. Akaki işinə bağlı olsa da, şöbəsində zəhməti ilə az tanınır. Bunun əvəzinə, kiçik katiblər onu ələ salırlar və bacardıqları vaxt onu yayındırmağa çalışırlar. Onun iplik paltoları tez-tez zarafatların əsası olur. Bir gün Akaki paltonun təmir edilməsinə ehtiyac olduğuna qərar verdi, buna görə də paltosunu dərzi Petroviçin yanına aparır və paltonu düzəldilməz hesab edən dərzi Akakiyə yeni bir palto alması lazım olduğunu söyləyir.

Yeni paltonun qiyməti Akakinin cüzi maaşından daha yüksəkdir, ona görə də yeni palto almaq üçün kifayət qədər pul yığmaq üçün özünü ciddi bir büdcə çərçivəsində yaşamağa məcbur edir. Bu vaxt Petroviçlə tez-tez yeni palto stilini müzakirə etmək üçün görüşürlər. Bu müddət ərzində Akaki xəyallarında yeni paltosunu canlandıraraq başqa heç bir şey düşünməz hala gəlir. Nəhayət, gözlənilmədən böyük bir tətil maaşının əlavə edilməsi ilə Akaki yeni bir palto almaq üçün kifayət qədər pul yığdı.

Akaki və Petroviç, Sankt-Peterburqdakı dükanlara gedib ən yaxşı materialları seçirlər (dələ xəzi çox bahalı olduğundan yaxası üçün pişik kürkündən istifadə edirlər). Yeni palto təsir edici dərəcədə keyfiyyətli və görünüşlüdür və Akakinin geyindiyi gün ofisində müzakirə olunur. Bəzi iş yoldaşları onu yeni paltosu münasibətilə qonaqlıq verməyə məcbur edir. Lakin başqa iş yoldaşı Akakının yerinə qonaqlıq verməyə qərar verir; qonaqlıqdan sonra Akaki normal vaxtından çox gec evə gedir. Evə gedərkən iki nəfərlə qarşılaşır, həmin şəxslər Akakinin paltosunu oğurlayır və döyürlər.

Akaki itirdiyi paltonu bərpa etmək üçün səlahiyyətlilərdən kömək tapa bilmir. Nəhayət, işlədiyi şöbədə başqa bir katibin məsləhəti ilə öz əhəmiyyətini möhkəmləndirmək üçün tabeliyində olanları aşağı salan və qışqıran bir general vəzifəsinə gətirilən generaldan "vacib şəxsiyyətdən" (rus: значительное лицо) kömək istəyir. Bu şəxs Akakini uzun müddət gözlətdikdən sonra qəbul edir və niyə şəxsən ona bu qədər əhəmiyyətsiz bir məsələ ilə bağlı müraciət etdiyini və katibinə təqdim etmədiyini deyərək danlayır. Sosial cəhətdən təcrübəsiz Akaki, şöbə katibləri ilə əlaqədar xoşagəlməz bir açıqlama verir. Bunu eşidən general onu sərt tənqid edir və Akaki üzü qızarmış halda oranı tərk edir. Tezliklə Akaki qızdırmadan ölümcül xəstələnir. Son saatlarında, özünü yenə generalın qarşısında oturmuş kimi xəyal edir; əvvəlcə Akaki bağışlanma diləyir, ancaq ölümü yaxınlaşdıqda generalı lənətləyir. Tezliklə, Akakinin xəyalı kimi tanınan bir ruh, Sankt-Peterburqun ərazilərində ova çıxır, insanlardan palto alır; polis onu tutmaqda çətinlik çəkir. Nəhayət, Akakinin ruhu, Akakının ölümündən bəri onunla pis davrandığına görə özünü günahkar hiss etməyə başlayan generalı tutur və paltosunu alır, onu qorxudur. Bundan sonra Akakinin ruhu daha heç bir yerdə görünmür.