Pikolinlər

Pikolinlər — metilpiridinin izomeri.

Fiziki-kimyəvi xassələri

Pikolilnlər (monometilpiridinlər). molyar kütləsi 93,18. 2-metil(α-pikolin), 3-metil (β-pikolin) və 4- metil (γ-pikolin) məlumdur. onlar hamısı rəngsiz mayedir.

Piridinə oxşar iylidir. Suda və üzvi həlledicilərdə yaxşı həll olur. Su ilə azeotrop qarışıq əmələ gətirir ki, tərkibində məsələn 52% kütləyə görə α-pikolin (t_qayn93,5°C), 39% kütləyə görə β-pikolin (t_qayn96,2°C) olur. kimyəvi xassələrinə görə pikolilnlər piridinə oxşayır. Güclü katalizatorlar və alkil halogenidlərlə duz əmələ gətirir. Persirkə turşusu ilə N- oksidlərə asan oksidləşir. Hidrogenlə və ya Na-la (Pt katalizatorunun istirakında) spirtlərlə piperidin törəmələrinə bərpa olunur. KmnO4, HNO₃ və O₂ təsiri altında havada V₂O₅ katalizatorunun istirakı ilə α-, β-, γ- pikolinlər uyğun olaraq pikolin, nikotin və izonikotin turşusuna qədər oksidləşir. Pikolinlərin oksidləşdirici ammonolizi bu tursulıarın nitrillərinə SeO₂-nin istirakı ilə oksidləşmə müvafiq aldehidlərə gətirib çıxarır. β-pikolindən fərqli olaraq α- və γ- pikolinlər metil qruplarındakı hidrogen atomlarının deytero mübadiləsinə məruz qala bilir. Aldehidlər, ketonlar və nitrotörəməli başqa birləşmələrlə kondensləşir. Pikolinlər zəhərlidir. Dəriyə, gözə ağız boşluğuna düşməsi təhlükəlidir.

Sintezi, alınması

Sənayedə pikolinlərəi daş kömür qətranı və yanar şistlərdən, digər piridin əsaslı qarışıqlardan qarışıqların ardıcıl rektifikasiyasından alınır: α- pikolin qovulma zamanı ayrılır, β- və γ- pikolinlər β-pikolin fraksiyası tərkibində 2,6 – lütidinlə biirgə ayrılır hansı ki, β-pikolin CuCl- la kompleks şəklində ayrılır, γ- pikolin NiCl₂-lə kompleks şəklində ayrılır. Pikolinlər amonyakın CH₃CHO- ilə kondensasiyasından – Çiçibabin reaksiyası, həmçinin N-alkilpiridin duzlarının termiki parçalanmasından –Jia-denburq reaksiyası ilə sintez olunur. α- pikolin yüksək faizlə həmçinin piridinin diazometanla qarşılıqlı təsirindən əmələ gəlir.β-pikolin amonyakın akroleinlə qarşılıqlı təsirindən alınır.

Tətbiqi

α- pikolin α- vinilpiridin və pestisidlərin alınması üçün, β-pikolin nikotin turşularının alınması üçün, γ- pikolin izonikotin turşusunun və onun əsasında olan dərman preparatlarının istehsalında tətbiq olunur.

Mənbə

• Яхонтов Л. H., Карпман Я.С, "Химия гетероциклических соединений", 1981, № 4, с. 435-47;
• Л. H. Яхонтов. Общая органическая химия, пер. с англ., т. 8, M., 1985, с. 15- 104.