Piqmalion effekti

Piqmalion effekti – (Pygmalion effect və ya Rosenthal effect) elə bir təzahürdür ki, bu zaman bu və ya digər informasiyanın dürüstlüyünə əmin olan insan qeyri-iradi şəkildə özünü elə aparır ki, sonda həmin informasiya öz təsdiqini tapır. İlk dəfə Robert Rozental tərəfindən eksperimental sübut olunub. Rozental elmi nəşrlərdə O.Pfungst’ın "Ağıllı Hans"la bağlı araşdırmalarını oxuduqdan sonra bu sahədə araşırmalara başlamışdı. 1963-cü ildə apardığı eksperimentdə Rozental psixologiya fakultəsinin tələbələrini iki qrupa bölüb onlara tapşırıq vermişdi. Tələbələr laboratoriya siçovullarına labirintlərdən çıxma yollarını öyrətməli idilər. Hər iki qrupa eyni laboratoriyanın siçovulları verilmişdi. Rozental A qrup tələbələri aldatmışdı ki, onlar yüksək intellektli siçovullarla işləyəcəklər, guya bu siçovullar xüsusi seçmə ilə yetişdirilib, adi siçovullardan qat-qat ağıllıdılar. B qrupuna isə aldatmışdı ki, sizə verilən ən kütbeyin siçovullardır. Həqiqətdə isə siçovullar hamısı adi heyvanlar idi. Nəticələr belə oldu: A qrup tələbələr B qrupuna nisbətən siçovulları daha tez öyrətdilər. Ona görə belə oldu ki, A qrup tələbələr "bacarıqlı" siçovullarla işlədiklərinə inanmışdılar və buna görə onların gözləntiləri yüksək idi. B qrupu isə əksinə, "kütbeyin" siçovullarla işlədiklərinə inandıqları üçün uğurlu olacaqlarına az ümidli idilər, bu da öz təsirini göstərdi.

Əfsanəyə görə Kiprin mifoloji çarı və həm də eyni zamanda yunan heykəltaraşı Piqmalion qeyri-adi gözəlliyə malik qadın heykəli yaradır. O, öz əl işinin nəticəsinə nə qədər çox baxırdısa bir o qədər heyran olur və heyran olmaq üçün də daha çox xırda özəlliklər tapırdı. Tezliklə Piqmaliona elə gəlir ki, yer üzərində yaşayan heç bir xanımın gözəlliyi, onun əlləri ilə ucaltmış olduğu heykəlin möhtəşəmliyi ilə müqayisəyə gəlməz. O, öz heykəlini Qalateya adlandırır, gecə və gündüzünün fil sümüyündən hazırlanmış məftunedici heykəlin çılpaq vücudunun seyrinə sərf edir, o heykəli səxavətli bəxşişlərə qərq edərək, qulağına sevgi sözləri pıçıldayır.

Bayram günü aşiq heykəltaraş ilahə Afroditaya müraciət edib, ona dil töküb, ürəkdən yalvarır ki, onun cansız sevgilisinə ruh bəxş etsin, Qalateyanı canlandırsın. Gözəllik və məhəbbət ilahəsi onun bu qəlbinin hayqırtısına haray verir və Piqmalionun bu arzusunu yerinə yetirməyə razılaşır. Sevincindən özünü itirən aşiq öz emalatxanasına çatmağa tələsir. Canlı, isti və sevən – Qalateya məhz yaradıcısının onu təsəvvür etdiyi, görmək istədiyi kimi idi. Piqmalion istədiyini əldə edir, onun inam və ehtiraslı arzusu onu istəyinin gerçəkləşməsinə, arzunun həyata keçməsinə kömək edir. Ümidlərin yerinə yetməsi ilə müşahidə olunan psixoloji fenomenin əsasında Piqmalion effekti dayanır.

Piqmalion effekti (və ya Rozental effekti) –elə bir psixoloji fenomendir ki – bu zaman insanın peyğəmbərliyin gerçəkləşməsi ilə bağlı gözləntiləri onun fəaliyyətinin xarakterinə və onun ətrafdakı insanların reaksiyasını necə dərk etməsinə təsir göstərir, bir növ onun düşüncə tərzini müəyyənləşdirir, bu da peyğəmbərliyin öz-özünə gerçəkləşməsinə təhrik edir.

Ya da daha asan sözlərlə desək biz hər-hansı bir informasiyanı mötəbər mənbədən olduğuna və onun etibarlı və dürüst olduğuna qəti əmin olsaq, həmin bu informasiya real təsdiqini tapır, yəni doğru çıxır. Bu fenomenin ən inandırıcı sübutu 1968-ci ildə psixoloq Robert Rozental və Leanor Yakobson tərəfindən həyata keçirilən təcrübədir.[1][2][3]

İstinadlar

redaktə
  1. "Arxivlənmiş surət". 2021-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-07.
  2. http://buzz.az/piqmalion-effekti/[ölü keçid]
  3. "Arxivlənmiş surət". 2020-09-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-07.