Porgi və Bess
"Porgi və Bess" (ing. Porgy and Bess) — Corc Gerşvinin dörd pərdə və doqquz səhnədən ibarət operası. İlk dəfə 1935-ci ildə səhnəyə qoyulan opera əvvəllər o qədər də uğurlu olmasa da, 1950-ci illərdən ABŞ-da, sonra isə bütün dünyada geniş populyarlıq qazanmağa başladı. "Porgi və Bess" bəstəkarın yaradıcılığının zirvələrindən biridir. Gerşvinin operanı yaratmaq üçün seçdiyi musiqi materialı müxtəlifdir və caz, habelə blüz motivlərinə, zənci folkloruna və improvizasiyaya əsaslanır. Librettoda "yanlış" xalq tələffüzünün imitasiyasından istifadə olunur.
| Porgi və Bess | |
|---|---|
| ing. Porgy and Bess | |
 | |
| Bəstəkar | |
| Dili | ingilis dili |
| Janr | melodram |
| Pərdə | 3 pərdə[1] |
| Yaradılma tarixi | 1934 |
| İlk səhnələşdirmə | 30 sentyabr 1935 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
"Porgi və Bess" xaricdə redaktə
Opera 1945-ci ildə Avropaya çatdı. Həmin dövrdə o əsasən avropalı aktyorlardan ibarət truppalar tərəfindən İsveçrə və Danimarkada tamaşaya qoyuldu. Porgi və Bess yalnız 1952–1953-cü illər mövsümündə Avropa turnesinə çıxan Amerika zənci qrupu tərəfindən nümayiş etdirildikdən sonra Avropada həqiqətən məşhurlaşdı. Bundan əvvəl və ya ondan sonra heç bir Amerika operası, hətta Can-Karlo Menottinin operalarının böyük uğuru belə, Porgi və Bessin Qərb dünyasının musiqi həyatında bu qədər güclü mövqeyini sarsıtmamışdı.
SSRİ-də opera konsert səhnəsində və radioda ifa olunurdu. 1956-cı ildə ABŞ-nin "Evrimen opera" zənci truppası "Porgi və Bess"i Moskva və Leninqradda nümayiş etdirdi, 1966-cı ildə Tallinndə, 1972-ci ildə Leninqrad Malı Opera və Balet Teatrının rus səhnəsində, 1980-ci ildə Stanislavski və Nemiroviç-Dançenko adına Moskva Musiqili Teatrında səhnələşdirildi. Operanın mətnini rus dilinə Samuil Bolotin və Tatyana Sikorskaya tərcümə etmişlər
Personajlar redaktə
.jpg)
| Partiya | Səs | Premyeradakı ifaçı 30 sentyabr 1935 Dirijor: Aleksandr Smollens |
|---|---|---|
| Porgi, əlil dilənçi | bariton | Todd Dankan |
| Bess, gənc zənci qadın | soprano | Enn Braun |
| Kroun, limanda yükdaşıyan fəhlə | bariton | Uorren Koulmen |
| Sportinq Layf, narkotacir | tenor | Con Babbls |
| Robbins, yükdaşıyan fəhlə | bariton | Henri Devis |
| Sirina, onun arvadı | dramatik soprano | Rubi Elzi |
| Piter, bal satan | tenor | Qas Saymons |
| Lili, onun arvadı | soprano | Helen Daudi |
| Mariya, Porginin qonşusu | kontralto | Jorjett Xarvi |
| Freziyer, vəkil | bariton | Con Rozemond Conson |
| Ceyk, balıqçı | lirik bariton | Edvard Mettyus |
| Klara, onun arvadı | soprano | Ebbi Mitçell |
| Dəfn ləvazimatları bürosunun sahibi | bariton | Con Qart |
| Nelson | bariton | Rey Yets |
| Yumaq satan | soprano | Helen Daudi |
Məşhur fraqmentlər redaktə
- "Summertime" — Klaranın laylası (1 pərdə).
- "A Woman is a Sometime Thing" — Ceyk mahnısı (1 pərdə).
- "My Man’s Gone Now" — Sirina və xorun ağısı (1 pərdə)
- "It Take a Long Pull to Get There" — Ceykin mahnısı (2-ci akt).
- "I Got Plenty o' Nuttin'", "Buzzard Keep on Flyin'" — Porginin mahnıları (pərdə 2).
- "Bess, You Is My Woman Now" Porgi və Bess arasında duet (2-ci pərdə).
- "Oh, I Can’t Sit Down" — xor qarşıdan gələn piknik haqqında oxuyur (2-ci akt).
- "It Ain't Necessarily So" — Sportinq Layfın mahnısı (2-ci akt).
- "What you want wid Bess" — Bessin mahnısı (2 pərdə).
- "Oh, Doctor Jesus" — Bessin sağalması xahişi ilə "Doktor İsa"ya müraciət (2-ci akt).
- "I Love You, Porgy" — Porgi və Bessin dueti (2-ci pərdə).
- "There's a Boat That's Leavin' Soon for New York" — Sportinq Layfın mahnısı (3-cü akt).
- "Bess, O Where’s My Bess?" — Porginin mahnısı (3-cü akt).
- "O Lawd, I’m On My Way" Porgi və xorun son mahnısıdır (3-cü akt).
Maraqlı faktlar redaktə
- Operanın səhnələşdirilməsini əsasən Rusiyadan köçən mühacirlərin uşaqları (Gerşvinlər, Mamulyan, Smollens, Sudeykin) həyata keçiriblər.
- 1983-cü ildə Mixail Lavrovski Gerşvinin musiqisi əsasında Porgi və Bess baletini səhnələşdirdi.
- 1957-ci ildə Lui Armstronq və Ella Fitscerald dueti ilə operanın ifasının yazısı işıq üzü gördü ki, bu da Corc Gerşvinin 1935-ci ildəki yaradıcılıq nümunəsinin dünya cazının iki görkəmli nümayəndəsi tərəfindən ifasının unikal nümunəsidir.
- 1959-cu ildə Riçard Neş Otto Preminjerin "Porgi və Bess" filminin ssenarisini yazdı. Bu film "Ən yaxşı musiqili filmin musiqisi" nominasiyasında Oskar qazandı və "Ən yaxşı kostyum", "Ən yaxşı səs", "Ən yaxşı operator işi" nominasiyalarında Oskar mükafatına namizəd oldu. Həmçinin 1959-cu ildə "Ən yaxşı qadın aktrsia" (Doroti Dandridc) və "Ən yaxşı aktyor" (Sidni Puatye) nominasiyalarında "Qızıl Qlobus" mükafatına namizəd göstərilmişdir.