Qırtıckimilər

Qırtıckimilər
Qırtıckimilər
Elmi təsnifat
	XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Qırtıckimilər
Beynəlxalq elmi adı
	Poaceae Barnhart, 1895[…]; ×pseudelymus saxicola; ×pseudelymus; ×elyleymus aristatus; ×elyleymus; ×elyleymus hirtiflorus; ×elyleymus colvillensis; ×elyleymus turneri; ×elyleymus uclueletensis; ×elyleymus jamesensis; ×dupoa; ×agropogon; ×agroelymus; ×elyhordeum dutillyanum; ×elyhordeum piperi; ×elyhordeum dakotense; ×elyhordeum; ×elyhordeum montanense; ×elyhordeum iowense; ×elyhordeum macounii; ×elyhordeum arcuatum; ×pucciphippsia; ×agroelymus bowdenii; ×agropogon littoralis; ×dupoa labradorica; ×elyhordeum californicum; ×elyhordeum chatangensis; ×elyhordeum pilosilemma; ×elyhordeum schaackianum; ×elyhordeum stebbinsianum; ×elyleymus ontariensis; ×pucciphippsia vacillans; ×triticosecale; ×triticosecale rimpaui;
ITIS	40351
NCBI	4479
EOL	8223
FW	53546

Qırtıckimilər və ya taxıllar (lat. Poaceae) — qırtıcçiçəklilər sırasına aid bitki fəsiləsi.^[5]

Fəsilənin nümayəndələri birillik və ya çoxillik otlar, yerüstü hissələri bəzən odunlaşan, hətta ağacşəkilli bitkilərdir. Taxılkimilərin qədim ekoloji tiplərindən bambuk, qarğı, murquz kimi hündür gövdəli növləri də vardır. bu fəsiləyə daxil olan növlər saçaqlı, sürünən, kökümsov bitkilər olub, əksəriyyəti çim əmələ gətirəndir. Yarpaqları növbəli olmaqla iki cərgə üzrə düzülür, xətvarıdır, aşağısında buğum aralarını əhatə edən qın əmələ gətirir. Çiçəklər ikicinslidir, ziqomorfdur, mürəkkəb çiçək pulcuqları ilə əhatə olunaraq sünbülcüklərdə yerləşir. Çiçəkyanlığı iki dairədə yerləşmiş pərdəşəkilli pulcuqlardan təşkil olunmuşdur. Çiçəkyanlığının xarici dairəsində iki ədəd aşağı və yuxarı çiçək pulcuğu vardır. Erkəkcik 3 ədəddir. Yumurtalıq üst vəziyyətdədir. Bir yuvalı və bir intequmentli bir yumurtacığa malikdir. Ağızcıqlar oturaq olub, 2 ədəddir. Meyvə dən, nadir hallarda (bambuklarda) çəyirdək və ya giləmeyvədir. Toxum endospermlidir.^[5]

Bu qrup bitkiləri A.A.Qrossheym (1939), V.D.Aleksandrovna (1941), İ.V.Larin (1950), Y.M.İsayev və b. (1965), Ə.İ.Mayılov (1965), S.H.Musayev (1980), V.S.Xəlilov (1971) və s. tədqiqatçılar öyrənmişlər. Azərbaycan florasında taxılların 306 növü məlumdur. Taxıl fəsiləsinin nümayəndələri yabanı halda səhralarda, yarımsəhralarda, bozqırlarda, meşələrdə, meşə kənarlarında, çəmənlərdə, xüsusilə dağ çəmən fitosenozlarının tərkibinə daxil olmaqla, özlərini fitosenozun komponenti, bəzi növləri isə edifikator olmaqla, fitosenozun formalaşmasında əsas iştirakçılarından sayılırlar. Taxıllar əksəriyyəti mal-qara tərəfindən istər yaş və istərsə də quru halında yaxşı yeyilir. Bu qrup bitkilərin yem əhəmiyyəti, kimyəvi tərkibləri tədqiqatçılar tərəfindən qismən öyrənilmişdir. Vitamin tərkibləri isə, xüsusilə "A" və "C" vitaminləri, yalnız bəzi mədəni yem bitkilərində öyrənilmişdir.^[6]

SinonimləriRedaktə

Aegilopaceae Martinov
Agrostidaceae Bercht. & J.Presl
Alopecuraceae Martinov
Andropogonaceae Martinov
Anomochloaceae Nakai
Anthoxanthaceae Link
Arundinaceae Döll
Arundinellaceae Herter
Asperellaceae Link
Avenaceae Martinov
Bambusaceae Bercht. & J.Presl
Cenchrinaceae Link
Chaeturaceae Link
Chloridaceae Bercht. & J.Presl
Coleanthaceae Pfeiff.
Cynodontaceae Link
Cynosuraceae Link
Echinariaceae Link
Ehrhartaceae Link
Eragrostidaceae Herter
Festucaceae Spreng.
Glyceriaceae Link
Gramineae Juss., nom. cons.
Hordeaceae Bercht. & J.Presl
Lepturaceae Herter
Miliaceae Link
Ophiuraceae Link ex Pfeiff., nom. inval.
Oryzaceae Bercht. & J.Presl
Panicaceae Bercht. & J.Presl
Pappophoraceae Herter
Parianaceae Nakai
Paspalaceae Link
Phalaridaceae Link
Pharaceae Herter
Sporobolaceae Herter, nom. inval.
Stipaceae Bercht. & J.Presl
Streptochaetaceae Nakai
Triticaceae Link
Zoysiaceae Link

İstinadlarRedaktə

↑ Angiosperm Phylogeny Group An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III (ing.). // Botanical Journal of the Linnean Society / M. F. Fay Wiley-Blackwell, Linnean Society of London, OUP, 2009.Vol. 161, Iss. 2. P. 105–121. ISSN 0024-4074; 1095-8339 doi:10.1111/J.1095-8339.2009.00996.X
↑ Appendix IIB: Conserved and rejected names of families of bryophytes and spermatophytes. // International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code) / red. ilə N. J. Turland, J. H. Wiersema, F. Barrie, V. Qreuter, D. L. Hawksworth, P. S. Herendeen, S. Knapp, W. Kusber, D. Z. Li, K. Marhold və b. 2018. ISBN 978-3-946583-16-5
↑ Reveal System of Classification. 1997.
↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ ¹⁷ ¹⁸ ¹⁹ ²⁰ ²¹ ²² ²³ ²⁴ ²⁵ ²⁶ ²⁷ ²⁸ ²⁹ ³⁰ ³¹ ³² ³³ İNaturalist (çd.). 2008.
↑ ¹ ² Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
↑ Vəkil Xəlilov,Kiçik Qafqazın "E" vitamini ilə zəngin olan yem bitkiləri,Bakı, "Təhsil"EİM-2012

[_26875a40faa321d0-1] Angiosperm Phylogeny Group An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III (ing.). // Botanical Journal of the Linnean Society / M. F. Fay Wiley-Blackwell, Linnean Society of London, OUP, 2009.Vol. 161, Iss. 2. P. 105–121. ISSN 0024-4074; 1095-8339 doi:10.1111/J.1095-8339.2009.00996.X

[_ba59f8723a10c4a7-2] Appendix IIB: Conserved and rejected names of families of bryophytes and spermatophytes. // International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code) / red. ilə N. J. Turland, J. H. Wiersema, F. Barrie, V. Qreuter, D. L. Hawksworth, P. S. Herendeen, S. Knapp, W. Kusber, D. Z. Li, K. Marhold və b. 2018. ISBN 978-3-946583-16-5

[_a86f1a9db8884f50-3] Reveal System of Classification. 1997.

[_5fcbe43e90f09222-4] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² ¹³ ¹⁴ ¹⁵ ¹⁶ ¹⁷ ¹⁸ ¹⁹ ²⁰ ²¹ ²² ²³ ²⁴ ²⁵ ²⁶ ²⁷ ²⁸ ²⁹ ³⁰ ³¹ ³² ³³ İNaturalist (çd.). 2008.

[:0-5] ¹ ² Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.

[6] Vəkil Xəlilov,Kiçik Qafqazın "E" vitamini ilə zəngin olan yem bitkiləri,Bakı, "Təhsil"EİM-2012

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]