Qədim Latın dili

Qədim Latın dili
Qədim Latın dili
Təsnifatı
	Hind-Avropa dilləri İtalik dilləri Latino-Faliscan latın dili Old Latin
Dil kodları
LINGUIST List	qbb
Glottolog	oldl1238

Qədim Latın dili — qədim Latın dili, İtaliya yarımadasında yaşayan Latın tayfalarının danışdığı və Roma imperiyasının formalaşmasından əvvəl istifadə edilən erkən Latın dilinin mərhələsidir. Bu dil eramızdan əvvəl 7-ci əsrdən eramızdan əvvəl 1-ci əsrə qədər davam etmişdir və sonrakı dövrlərdə Klassik Latın dili ilə əvəz olunmuşdur.^[1]

Tarixi Kontekst

Qədim Latın dili, Hind-Avropa dil ailəsinə daxil olan İtalik dillərindən biridir. İtaliyada Umbriya, Oskan və digər dillərlə birlikdə İtalik dillər qrupuna aiddir. Əsasən Latium bölgəsində danışılırdı. Bu bölgə Romanın mərkəzi hesab olunur. Qədim Latın dili Romada siyasi, mədəni və iqtisadi nüfuzun artması ilə inkişaf etmişdir.Romanın genişlənməsi ilə Latın dili yeni dialektlərə və formalara bölünmüş, nəticədə Klassik Latın dövrünə keçid baş vermişdir.^[2]

Dil Xüsusiyyətləri

Latın dilinin ən qədim məlum nümunəsi olan və eramızdan əvvəl VII əsrin birinci yarısına aid olan Praeneste Fibula.

Üç kürəşəkilli kernos vazadan ibarət üçlüyün üzərindəki Duenos yazısı

Latın dili, sözlərin sonluqlarını dəyişdirərək qrammatik mənanı ifadə edən flektiv bir dildir. Qədim Latın qrammatikası Klassik Latından daha çox müxtəliflik göstərirdi və bəzi qaydalar daha az sabit idi. Sözlər və Lüğət: Hind-Avropa köklərinə əsaslanan çoxsaylı köhnə sözlərə malikdir. Bəzi qədim sözlər Klassik Latında ya dəyişmiş, ya da istifadədən çıxmışdır.^[3] Fonologiya: Qədim Latın, daha çox fərqli sait və samit tələffüzü ilə fərqlənirdi. Klassik dövrdə bəzi səslər dəyişmiş və ya itirilmişdir. Yazı Sistemi: Əvvəlcə Etrusk əlifbası əsasında işlənmiş bir yazı sistemi istifadə olunurdu. Daha sonra Latın əlifbası müasir Latın əlifbasının əsasını təşkil etdi.

Ədəbiyyat və Yazılı Miras

Ən Erkən Yazılar: Ən qədim yazılı nümunələr eramızdan əvvəl 7-6-cı əsrlərə aiddir. Bunlara daş üzərində oyulmuş yazılar daxildir. Duenos Yazısı və Lapis Niger Yazısı ən erkən yazılı mənbələrdəndir. Epik Yazılar: Qədim Latın ədəbiyyatı şifahi poeziya və dini ayinlərdə istifadə edilmişdir.

Müasir dillərə təsiri

Klassik Latına Keçid: Qədim Latın dövrü sonradan sistematik bir dil forması olan Klassik Latın ilə əvəz olundu. Dilin erkən formaları hüquq və ədəbiyyatda iz qoydu. Latın dilinin təkamülü nəticəsində Roman dilləri (məsələn, İtalyan, Fransız, İspan, Portuqal və Rumınca) meydana gəldi. Qədim Latın dili, Roma sivilizasiyasının mədəni, hüquqi və inzibati əsaslarını qoyan bir ünsiyyət vasitəsi olaraq mühüm rol oynamışdır. Onun tarixi və dilçilik xüsusiyyətləri müasir dillərin və mədəniyyətlərin formalaşmasında əvəzsiz təsirə malikdir.^[4]

Həmçinin bax

İtalik dilləri

İstinadlar

↑ Arxaik Latın // İngilis dilinin Amerika İrs Lüğəti: Dördüncü Nəşr.
↑ Maras, Daniele Federiko. "Elm adamları Fibula Prenestina və onun yazısının "hər hansı ağlabatan şübhədən kənar" orijinal olduğunu bəyan edirlər". academia.edu. 19 Oktyabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 May 2018.
↑ Weiss, M. (2020). Latın dilinin tarixi və müqayisəli qrammatikasının konturları, 2-ci nəşr. Beech Stave: Ann Arbor. səh. 24.
↑ Halsey, Uilliam D. Kollier ensiklopediyası, Biblioqrafiya və İndeks ilə. USA: Krovel-Kollier Nəşriyyat Şirkəti. 1965. səh. 595.

[1] Arxaik Latın // İngilis dilinin Amerika İrs Lüğəti: Dördüncü Nəşr.

[2] Maras, Daniele Federiko. "Elm adamları Fibula Prenestina və onun yazısının "hər hansı ağlabatan şübhədən kənar" orijinal olduğunu bəyan edirlər". academia.edu. 19 Oktyabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 May 2018.

[3] Weiss, M. (2020). Latın dilinin tarixi və müqayisəli qrammatikasının konturları, 2-ci nəşr. Beech Stave: Ann Arbor. səh. 24.

[4] Halsey, Uilliam D. Kollier ensiklopediyası, Biblioqrafiya və İndeks ilə. USA: Krovel-Kollier Nəşriyyat Şirkəti. 1965. səh. 595.

[1]

[2]

[3]

[4]