Qədim Tbilisi

Qədim Tbilisi
Qədim Tbilisi
	ძველი თბილისი
	41°41′34″ şm. e. 44°48′23″ ş. u.
Ölkə	Gürcüstan;
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	2007
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qədim Tbilisi və ya Qədim şəhər (gürc. ძველი თბილისი) — Gürcüstanda yerləşən inzibati rayon — Tbilisi şəhərinin tarixi mərkəzi. Şəhərin cənub-şərq hissəsində yerləşir. Müxtəlif mənbələrə görə, ərazinin sərhədləri XII əsrdə^[1] Qədim Tbilisi ərazisi , şəhərin köhnə qala divarı içərisində, Puşkin-Barataşvili küçəsi boyunca Kür və Sololaki yamacına, o cümlədən kükürd banyolarına (Abanotubani) və Gürcüstanın birləşdirilməsindən əvvəl şəhərin Xarpuxi ərazisində göstərilmişdir (1801).

Bu rayonda küçələr əyri, dar, binalar isə orta əsr binalarının xüsusiyyətlərini qoruyur. Memarlıq abidələri Qədim Tbilisidə yığılmışdır, hətta V əsrin binaları da burada mövcuddur, lakin rayonda XIX əsrin binaları üstünlük təşkil edir. Rayonda XIX-XVII əsrlərdə başa çatan Narikala qalasının qalıqları, aşağı qala divarlarının qalıqları^[2], Ançisxati bazilikası (6-cı əsr) və Metekxi (təq, 5-ci əsr) qədim kilsələri, Sioni Kilsəsi və Çar Rostomun hamamları burada yerləşir. Memarlıq abidələrinin bəziləri Dünya Abidələr Fondunun təhlükəsizlik siyahısına daxil edilmişdir.

Tarixi redaktə

"Qədim Tbilisi" termini uzun müddət şəhərin tarixi hissəsinə istinad etməklə istifadə olunsa da, bu adı ilə inzibati rayon yalnız 2007-ci ildə paytaxtın dörd inzibati-ərazi bölgəsinin Mtatsminda-Krtsanisi, İsani-Samqori, Didube-Çuğureti və Vake-Saburtalo, daha əvvəl şəhərin digər sahələrinə daxil edilmişdir. Uzun müddətdir ki, qədim şəhər Kür çayından Sololaki dağ silsiləsinin ətəyinə qədər qala divarı ilə əhatə olunmuşdur. İlk divarlar Daç Çarı tərəfindən tikilmişdir (499-514). Bir neçə dəfə məhv edildikdən sonra istehkamlar şəhəri yenidən qurdu. Çarın güclənməsi ilə (XVII əsr) güclü divarlar tikilmiş, onların hündürlüyü 4-5 metr, qalınlığı isə təxminən 2,5 arşına çatmışdır. Divarda 8 qapı mövcüd idi: Seyidabad, Gənzi (İrəvan), Serfs, Sololak, Kojor, Kartli, Digom, Kursk. Divar 1820-1840-cı illərdə sökülmüşdür.

Rayonun rekonstruksiyası redaktə

Qədim Tbilisi (İyul, 2019)

Sosialist yenidənqurma zamanı bəzi küçələr və meydanlar genişlənmiş, köprülər tikilmiş, mühüm nəqliyyat obyektlərində xaotik binalar yıxılmış, bəzi memarlıq abidələri (Şiə məscidi, karvansara) saxlanılmışdır.

1960-cı illərdən bəri, qədim şəhərin yenidən qurulması memar Şota Kavlaşvilinin rəhbərliyi altında hazırlanmış plana əsasən həyata keçirilmişdir. Yenidənqurmanın birinci mərhələsi Tbilisoba təntənəli bayramı ilə 1980-ci ilin sonlarında başa çatmışdır ^[3]. Yenidənqurma planları həyata keçməyə davam edir ^[4].