Qərbi Nil qızdırması
Qərbi Nil qızdırması — adətən ağcaqanadlarla yayılan Qərbi Nil virusunun səbəb olduğu infeksiya.[2] Yoluxan insanların təqribən 80%-də simptomlar az olur və ya heç olmur.[3] Təxminən 20%-də isə qızdırma, baş ağrısı, qusma və səpgilər müşahidə olunur.[2] 1%-dən az insanlarda ensefalit və ya meningit baş verir, buna boyun sərtliyi, bulanıq şüur və ya epileptik tutmalar da daxildir.[2] Sağalmaq həftələrdən aylara qədər çəkə bilər.[2] Nerv sisteminə təsir edənlərdə ölüm riski təxminən 10 faizdir.[2]
| Qərbi Nil qızdırması | |
|---|---|
 | |
| XBT-10 | A92.3 |
| XBT-10-KM | A92.30, A92.3 |
| XBT-9 | 066.3 |
| XBT-9-KM | 066.4[1], 066.40[1] |
| MeSH | D014901 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qərbi Nil virusu adətən yoluxmuş quşlarla qidalanan və tez-tez xəstəlik daşıyıcısı olan ağcaqanadlar tərəfindən yayılır.[2] Nadir hallarda virus qan köçürmə, orqan köçürməsi və ya hamiləlik, doğuş və ya südvermə zamanı anadan uşağa keçə bilər,[2] amma insanlar arasında birbaşa yayılmır.[4] Şiddətli xəstəlik riski 60 yaşdan yuxarı olmaq və digər sağlamlıq problemlərinin olmasıdır. Diaqnoz adətən simptomlar və qan testlərinə əsaslanır.[2]
İnsanlar üçün vaksin mövcud deyil.[2] İnfeksiya riskini azaltmağın ən yaxşı yolu ağcaqanad dişləmələrindən qaçınmaqdır.[2] Ağcaqanad populyasiyalarını azaltmaq üçün köhnə təkərlər, vedrələr, yağış kanalları və üzmə hovuzları kimi durğun su mənbələrini aradan qaldırmaq lazımdır.[2] Ağcaqanadların tamamilə qarşısını almaq mümkün olmadıqda, komar qovucu vasitələr, pəncərə torları və komar torları dişlənmə ehtimalını azaldır.[2][4] Xəstəlik üçün xüsusi bir müalicə yoxdur; ağrı kəsicilər simptomları yüngülləşdirə bilər.[2]
Virus 1937-ci ildə Uqandada aşkar edilmiş və 1999-cu ildə Şimali Amerikada ilk dəfə təsbit edilmişdir. Qərbi Nil virusu Avropa, Afrika, Asiya, Avstraliya və Şimali Amerikada baş verib. ABŞ-də hər il əksəriyyəti avqust və sentyabr aylarında olmaqla minlərlə hadisə qeydə alınır.[5] Xəstəlik epidemiyalar şəklində də baş verə bilər. Quşlarda virusun mövcudluğunu nəzarətdə saxlamaq potensial insan epidemiyasının erkən aşkarlanması üçün faydalıdır.[4]
Əlamətlər və simptomlar
redaktəQərbi Nil virusu ilə yoluxmuş insanların təxminən 80%-i heç bir simptom göstərmir və bu halların əksəriyyəti qeydə alınmır.[6] Yoluxmuş insanların təxminən 20%-ində simptomlar yaranır. Bu simptomlar şiddətinə görə fərqlənir və ağcaqanad dişləməsindən 3-14 gün sonra başlayır. Qərbi Nil virusunun yüngül simptomları olan insanların əksəriyyəti tamamilə sağalır, lakin yorğunluq və zəiflik həftələr və ya aylarla davam edə bilir. Simptomlar qızdırma kimi yüngül və ya iflic və meningit kimi şiddətli ola bilir. Şiddətli infeksiya həftələrlə davam edə bilər və nadir hallarda da olsa daimi beyin zədəsinə səbəb ola bilər. Əgər mərkəzi sinir sistemi təsirlənərsə, ölüm baş verə bilər. Xərçəng və şəkərli diabet kimi tibbi vəziyyətlər, eləcə də 60 yaşdan yuxarı olmaq, şiddətli simptomların inkişafı riskini artırır.[7][8]
Baş ağrısı Qərbi Nil virusu qızdırması, meningit, ensefalit və meningoensefalit kimi xəstəliklərin əsas simptomu ola bilər. Lakin poliomielitə bənzər sindromda baş ağrısı bəzən olur, bəzən isə olmur. Buna görə də, baş ağrısı sinir sisteminə təsir edən xəstəlikləri müəyyən etmək üçün etibarlı bir göstərici deyil.
- Qərbi Nil qızdırması (QNF), halların 20 faizində görülən, qızdırma və qripə bənzər simptomlar yaradan bir sindromdur.[9] Bu xəstəlik adətən simptomların başlamasından 3-6 gün sonra keçən yüngül və kəskin bir xəstəlik kimi təsvir edilir. QNF xəstələrinin uzun müddətli izlənməsi ilə bağlı sistemli tədqiqatlar aparılmayıb, buna görə də mövcud məlumatlar əsasən şəxsi müşahidələrə əsaslanır. Mümkün simptomlar arasında yüksək qızdırma, baş ağrısı, üşütmə, həddindən artıq tərləmə, zəiflik, yorğunluq, şişmiş limfa düyünləri, yuxululuq, oynaq ağrıları və qripə bənzər digər əlamətlər var. Həmçinin, ürəkbulanma, qusma, iştahsızlıq və ishal kimi mədə-bağırsaq simptomları da ola bilər. Xəstələrin üçdə birindən azında isə səpgilər müşahidə olunur.
- Qərbi Nil neyroinvaziv xəstəliyi, halların 1 faizindən azında baş verir. Virus mərkəzi sinir sistemini yoluxduraraq meningit, ensefalit, meningoensefalit və ya poliomielitə bənzər sindrom yaradır.[10] Bu xəstəliyi olan çox sayda xəstənin beyin bazal qrupları, talamus, beyincik və beyin sapı daxil olmaqla müxtəlif beyin bölgələrində anomaliyaların mövcud olması mümkün olsa da, xəstənin neyroşəkilləndirmə müayinələri normal çıxa bilər.[10]
- Qərbi Nil virusu ensefaliti, Qərbi Nil neyroinvaziv xəstəliyinin ən çox rastlanan neyroinvaziv təzahürüdür. Qərbi Nil virusu ensefaliti, digər viral ensefalitlərdə olduğu kimi, qızdırma, baş ağrıları və dəyişmiş ruhi vəziyyətlə müşayiət olunur. Bu xəstəliyin diqqətə çarpan əlaməti əzələ zəifliyidir (ensefalit olan xəstələrin 30-50%-də görülür), tez-tez alt motor neyron simptomları, yumşaq iflic və reflekslərin zəifləməsi ilə müşayiət olunur, amma hissiyyatla bağlı hər hansı bir problem olmur.[11][12]
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 Disease Ontology (ing.). 2016.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 "General Questions About West Nile Virus". www.cdc.gov (ingilis). 19 October 2017. 26 October 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 October 2017.
- ↑ "Symptoms, Diagnosis, & Treatment". www.cdc.gov (ingilis). 15 January 2019. 26 October 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 January 2019.
- ↑ 1 2 3 "West Nile virus". World Health Organization. July 2011. 18 October 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 October 2017.
- ↑ "Final Cumulative Maps and Data | West Nile Virus | CDC". www.cdc.gov (ingilis). 24 October 2017. 27 October 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 October 2017.
- ↑ Gompf, Sandra. "West Nile Virus". Medicine Net. MedicineNet Inc. 15 January 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 January 2019.
- ↑ "Symptoms, Diagnosis, & Treatment". Centers for Disease Control and Prevention. USA.gov. 2018-12-10. 2017-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 January 2019.
- ↑ "West Nile virus". Mayoclinic. Mayo Foundation for Medical Education and Research (MFMER). 21 July 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 January 2019.
- ↑ Olejnik E. "Infectious adenitis transmitted by Culex molestus". Bull Res Counc Isr. 2. 1952: 210–1.
- ↑ 1 2 Davis LE, DeBiasi R, Goade DE, və b. "West Nile virus neuroinvasive disease". Annals of Neurology. 60 (3). Sep 2006: 286–300. doi:10.1002/ana.20959. PMID 16983682.
- ↑ Flores Anticona EM, Zainah H, Ouellette DR, Johnson LE. "Two case reports of neuroinvasive west nile virus infection in the critical care unit". Case Reports in Infectious Diseases. 2012. 2012: 1–4. doi:10.1155/2012/839458. PMC 3433121. PMID 22966470.
- ↑ Flores Anticona EM, Zainah H, Ouellette DR, Johnson LE. "Two case reports of neuroinvasive west nile virus infection in the critical care unit". Case Reports in Infectious Diseases. 2012. 2012: 1–4. doi:10.1155/2012/839458. PMC 3433121. PMID 22966470.