Qala neft yatağı

Qala neft yatağı — Abşeron yarımadasının şərq hissəsində, Bakı şəhərinin 32 km-liyində, Binə, Mərdəkan və Qala kəndlərinin arasında yerləşən neft yatağı.

Yatağın geoloji quruluşunda Abşeron, Akçaqıl mərtəbələri və Məhsuldar qat çöküntüləri öyrənilmişdir. Bir neçə quyuda Pont mərtəbəsinin (üst hissəsi) çöküntüləri də açılmışdır. Yataq assimetrik braxiantiklinal qarışıqla əlaqədardır. Qarışıq tektonik pozulmalarla mürəkkəbləşmişdir. Cənub-şərq periklinalın oxu yaxınlığında Köhnə Qala və Türkan sahələri var. Qala neft yatağı sahəsində sənaye əhəmiyyətli neft-qaz yatağı ilk dəfə 1932-ci ildə kəşf edilmişdir. Burada Məhsuldar qatın bütün dəstələri ("Fasilə"dən başqa), Köhnə Qala, Türkan sahələrində isə yalnız Qırmakialtı və Qala dəstələri neftlidir.

Qala yatağından çıxan neft xalq arasında müalicədə geniş istifadə olunur. Sahəsi 864 hektardır. Yataq "Azneft" İB-nin H.Z.Tağıyev adına Neft və Qazçıxarma İdarəsi tərəfindən istismar olunur. Yer səthinə qaz çıxışlarının təzahürü burada karbohidrogen yığımlarının olmasını təsdiqləyib. İlk dəfə burada aparılan kəşfiyyat işləri 1887-ci ilə təsadüf edir. Burada Sorokin və Simenoviç ilk kəşfiyyat işləri aparb, onların ardınca Şeqren (1891-ci il) və D.V.Qolubyatnikov bu işi davam etdiriblər. Qazma işlərinə 1904-cü ildə başlanılıb. 1904-1917-ci illərdə Nobel firması tərəfindən dərinliyi 64, 642 və 861 metr olan 3 ədəd quyu, Bekendorf tərəfindən dərinliyi 51, 317, 401, 526, 535 metr olan 5 ədəd quyu, "Xəzər-Qaradəniz" cəmiyyəti tərəfindən Qala gölü sahəsində qaz çıxışları olan sahədə dərinliyi 1188 metr olan 1 ədəd quyu qazılıb və müsbət nəticələr alınıb. Bura qədər aparılan işlər kəşfiyyatın I mərhələsi olub. Kəşfiyyatın II mərhələsi 1924-cü ilə təsadüf edir. Qolubyatnikov Qala yatağını neftlilik cəhətcə Suraxanı yatağı ilə müqayisədə birinci hesab edib. Onun təklifi əsasında qaz çıxışları olan sahəyə quyuların qazılmasına başlanılır. 1932-ci ildə 20 saylı quyu 705-740 metr dərinlikdən gündəlik 400-500 ton hasilatla neft fontanı vurur. Bununla da yatağın sənaye əhəmiyyətli işlənilməsinə başlanılıb. Beləliklə, Qala yatağının neftliliyi təsdiq olunduqdan sonra yataqda istismar işlərinə start verilir. Yataq üzrə maksimum hasilat 1938-ci ildə 4439 min ton olub. İşlənmənin əvvəlindən yataqda 1517 quyu qazılıb və bu quyulardan 58,4 milyon ton neft, 9,7 milyard kubmetr qaz çıxarılıb. Qala yatağında çıxarılan neftdən hələ qədim zamanlardan məişətdə istifadə olunmuşdur. Burada 600-700 metr dərinlikdən B və C horizontundan (laylarından) çıxarılan ağ neft-kerosin məişətdə həm yanacaq kimi, həm də müalicə məqsədi ilə istifadə olunmuşdur. Sovet dövründə də köhnə quyulardan bu kerosini çıxararaq istifadə edərdilər.

Mənbə

• Гала нефт јатағы // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. III ҹилд: Гајыбов—Елдаров. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1979. С. 9–10.