Qalina Hüseynova

Qalina Anatolyevna (tam adı: Qalina Anatolyevna Hüseynova; 16 oktyabr 1951, Çistyakovo, Donetsk vilayəti) — Azərbaycan alimi, AMEA akad. Yusif Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun "Neftlərin tədqiqi və yağların alınma texnologiyası" laboratoriyasının Texnika üzrə elmlər doktoru.

Qalina Anatolyevna
Qalina Anatolyevna Hüseynova
Doğum tarixi	16 oktyabr 1951(1951-10-16) (73 yaş)
Doğum yeri	Çistyakovo, Donetsk vilayəti, Ukrayna SSR, SSRİ
Milliyyəti	ukraynalı
Elm sahəsi	neft kimyası
Elmi dərəcəsi	texnika üzrə elmlər doktoru
Elmi adı	Baş elmi işçi
İş yeri	AMEA akadademik Yusif Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutu
Təhsili	Kuybışev Politexnik İnstitutu
Mükafatları	“SSRİ ixtiraçısı” nişanı

Həyatı

Hüseynova Qalina Anatolyevna 1951-ci ildə Ukraynanın Donetsk vilayətinin Torez şəhərində anadan olub. 1968-ci ildə orada orta məktəbini bitirib. Həmin ildə Kuybışev şəhərində (indiki Samara şəhəri, Rusiya) V. V. Kuybışev adına Politexnik İnstitutuna daxil olub, onu bitirdikdən sonra 1973-cü ildə Ümumittifaq neft emalı elmi-tədqiqat institutunun Kuybışev filialına (КФ ВНИИНП) təyin edilib, orada yağlı duman üsulu ilə ağır sənaye qurğuların yağlanması üçün tərkibində aşqarlar olan industrial neft yağlarının kompozisiyalarının işlənib hazırlanması ilə, həmçinin aşqarların təsirinin sinergizmi və mexanizminin tədqiqi ilə məşğul olub.

Elmi fəaliyyəti

1979-cu ildə Hüseynova Q. A. Ümumittifaq neft emalı elmi-tədqiqat institutunun (Rusiya, Moskva şəhəri) əyani aspiranturasına daxil olub. 1983-cü ildə aspiranturanı bitirdikdən sonra Neftkimya Sənayesi Nazirliyinin kadrların və təhsil müəssisələrin təyinatı ilə Ümumittifaq Olefinlərin emalı üzrə elmi-tədqiqat və texnoloji instututuna (Azərbaycan, Bakı şəhəri) göndərilib.

1986-cı ildə "Yayma dəzgahının universal şpindellərinin polad-tunc sürtünmə cütü üçün industrial yağ" mövzusunda "Neft kimyası" ixtisası üzrə namizədlik dissertasiyasını müdafiə edib və həmin ildə texnika elmləri namizədi elmi adı alıb. 1997-ci ildə həmin İnstitutda Hüseynova Q. A. böyük elmi işçi vəzifəsinə keçirilmişdir.

2001-ci ildən AMEA akademik Y. H. Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun (AMEA NKPİ) "Neftlərin tədqiqi, yağların alınma texnologiyası" laboratoriyasında işləyir.

Elmi nailiyyəti

2011-ci ildə "C₃-C₁₂ olefinlərin əsasında ağ yağların alınma texnologiyasının işlənib hazırlanması" mövzusunda "Neft kimyası" ixtisası üzrə doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib və texnika elmləri doktoru elmi dərəcəsini alıb.

Q. A. Hüseynova müxtəlif istiqamətlərdə elmi tədqiqatlar aparır. Müxtəlif institutlarda işlədiyi zaman o, aşqarlar, yanacaq və yağlar üçün xammalın alınması məqsədilə karbohidrogen piroliz və katalitik krekinq qazlarının, həmçinin yüksək α-olefinlərin oliqomerləşmə proseslərini tədqiq edib. Oliqomerlərin hidrogenləşməsi və onların əsasında ağ yağların alınması prosesini tədqiq edib. Propilen və butenlərin hidrogenləşmiş oliqomerləri uğurla müxtəlif özlülük dərəcəli parfümeriya, tibbi, kompressor və kabel yağları, АМГ-10 hidravlik yağın əsası kimi, yüksək α-olefinlərin hidrogenləşmiş oliqomerləri isə ИПМ-10 izoparafin aviasiya yağının əsası kimi sınaqdan keçib. Bu yağların həmmüəlliflərlə birgə alınma texnologiyaları işlənib hazırlanıb.

Oliqomerləşmə və birgə oliqomerləşmə prosesləri üçün karbon tərkibli alümxlorid katalizatorların alınması prosesini, həm də sintez edilmiş katalizatorların iştirakı ilə propilen oliqomerlərin akrilnitril və metakrilnitril ilə modifikasiyası reaksiyalarını tədqiq edib. Özlülük-temperatur xassələrinin yaxşılaşdırılması məqsədilə neft yağlarının hidrogenləşdirilmiş propilenin tədqiqatlarda iştirak edib. Alkilləşmə prosesinin tədqiqi nəticəsində neftin distillat yağ fraksiyalarının olefinlərlə və katalitik krekinq qazları ilə seolit tərkibli katalizatorların iştirakilə alkilləşməsi texnologiyası işlənib hazırlanıb. Bu texnologiya aşağı indeksli yağların özlülük-temperatur xassələrinin yaxşılaşdırılmasına imkan yaradır.

Elmi tədqiqatları

Q. A. Hüseynovanın həmmüəllifliyi ilə 120 elmi əsəri var, onlardan 8-i müəllif şəhadətnaməsi və patentlərdir. Patentin tətbiqinə görə "SSRİ ixtiraçısı" nişanı ilə təltif edilib.

Elmi – təşkilati fəaliyyəti

• Doktorluq dissertasiyaların müdafiəsi üzrə Dissertasiya Şurasının üzvüdür.

Təltif və mükafatları

• 1988-ci ildə — patentin tətbiqinə görə "SSRİ ixtiraçısı" nişanı ilə təltif edilib.
• 2019-cu ildə AMEA-nın Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə təltif edilib.

Əsas elmi əsərlərin adları

1. Гусейнова Г.А., Самедова Ф.И. Получение синтетических белых масел на основе олефина С3. // Журнал прикладной химии, Санкт-Петербург, 2009, Т. 82, Вып. 9, с.1559–1565.
2. Гусейнова Г.А., Самедова Ф.И., Шабалина Т.Н. Исследование процесса гидрирования олигомеров олефинов для получения основ белых масел. // Химия и технология топлив и масел, М., 2010, № 1, с.21–25.
3. Гусейнова Г.А. Наноразмерные структуры в маслах на основе олигомеров пропилена. // Нанотехнологии: наука и производство, М., 2012, № 2 (17), c.69–75.
4. Гусейнова Г.А. Гидрированные олигомеры пропилена – альтернативная основа гидравлических масел. // Промышленный сервис, М., 2012, № 2 (43), с.10–16.
5. Hüseynova Q. A., Səmədova F. İ., Rəşidova S. Y., Quliyev A. I., Hacıyeva İ. Ə. Turbin yaə fraklsiyasının desen-1 ilə seolit tərkibli katalizatorlar üzərində alkilləşməsi. // Neftkimyası və neft emalı prosesləri, Bakı, 2014, 15.3 (59), s.228–231.
6. Səmədova F. İ., Hüseynova Q. A., Rəşidova S. Y., Quliyev A. I., Hacıyeva İ. Ə. Mineral yağ və -olefin oligomerləri əsasında alınan yarımsintetik yağlar. // Azerbaycan neft təsərrüfatı, 2015, № 6, s.48–51.
7. Гусейнова Г.А., Самедова Ф.И., Рашидова С.Ю., Гулиев А.И., Гаджиева И.А. Алкилирование индивидуальных углеводородов и нефтяных фракций на цеолитсодержащих катализаторах. // АвтоГазоЗаправочный Комплекс + Альтернативное топливо, М., 2015, № 2 (95), с.14–21.
8. Гусейнова Г.А., Самедова Ф.И., Бабаева Ф.А., Гулиев А.И., Рашидова С.Ю., Гаджиева И.А. Превращение углеводородных газов каталитического крекинга в процессе алкилирования ими дистиллятной масляной фракции. // Нефтепереработка и нефтехимия, 2015, № 12, с.30–32.
9. Гусейнова Г.А., Самедова Ф.И., Рашидова С.Ю., Гулиев А.И., Гаджиева И.А., Кафарова Н.Ф. Алкилирование дистиллята турбинного масла жидкими газами каталитического крекинга. // Мир нефтепродуктов, 2016, № 1, с.18–21.
10. Гусейнова Г.А., Самедова Ф.И., Рашидова С.Ю., Гулиев А.И., Джафарова Р.А., Алиев Б.М., Ахмедбекова С.Ф., Йолчиева У.Дж. Исследование продуктов алкилирования дистиллятной фракции турбинного масла газами каталитического крекинга. // Нефтехимия, 2019, том 59, № 6, выпуск 1, с.666–673.
11. Huseynova G. A., Samedova F. I., Rashidova S. Yu., Guliev A. I., Dzhafarova R. A., Aliev B. M., Akhmedbekova S. F., Iolchieva Y. D. A Study of the Products of Turbine Oil Distillate Alkylation with Catalytic Cracking Gases. // Petroleum Chemistry, 2019, Vol.59, № 11, pp.1220–1225.

Mənbə

Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun alimləri: bioqrafik portret, elmə və təhsilə töhfələr. "Müəllim" nəşriyyatı. Bakı 2019. s.183–184.