Qarşılıq-güzəşt budaq cümləsi
Qarşılaşdırma budaq cümləsində baş və budaq cümlənin məzmunu bir- biri ilə qarşılaşdırılır, müqayisə edilir, fərqləndirilir və ya biri digərinə güzəştə gedir.
- Qarşılaşdırma budaq cümləsi də məzmunla bağlıdır. Budaq cümlənin bu növündə budaq cümlə başcümlədəki hər hansı suala cavab vermir.
- Budaq cümlənin bu növü baş cümlədən əvvəl gəlir. Budaq cümlə baş cümlə ilə nə qədər? bağlayıcı sözü, -sa, -sə şəkilçisi və da, də, belə ədatları ilə əlaqələnir. Məs.: Müəllim nə qədər danışsa da, yaxşı cavab ala bilmirdi. Nə qədər qoca olsam da, deyərəm min cavana. Hara gedir-getsin, əlimdən qurtara bilməyəcək. Qarşılaşdırma budaq cümləsində bağlayıcı söz işlənməyə də bilər: Məs.: Mehman yorulsa belə, işdən doymurdu.
- Bəzi qarşılaşdırma budaq cümlələri baş cümlə ilə hərçənd, hərçənd ki, doğrudur, düzdür və s. əlaqə vasitəsilə əlaqələnir. Bu zaman baş cümlədən amma, ancaq, lakin, fəqət qarşılaşdırma tabesizlik bağlayıcılarından biri işlənir. Məs.: Hərçənd tüstü göz açmağa imkan vermirdi, amma kabab çox dadlı idi.
- Qarşılaşdırma budaq cümləsinin xəbərlərinin biri çox zaman təsdiqdə, digəri isə inkarda olur. Bunu verilmiş nümunələrdə asanlıqla müşahidə etmək mümkündür.
- Qarşılaşdırma budaq cümləsinin xəbəri ismi xəbər də ola bilər. Məs.: Hərçənd uzundur, amma maraqlı söhbətdir.
- Qarşılaşdırma budaq cümləsini sadə cümləyə çevirmək mümkündür. Bu zaman budaq cümlə sadə cümlənin xüsusiləşmiş zərfliyi kimi iştirak edir. Məs.: Qapı açıq olsa da, otağın havası ağır idi.(mürəkkəb cümlə) Qapının açıq olmağına baxmayaraq, otağın havası ağır idi. (sadə cümlə)
Qarşılıq-güzəşt budaq cümləsi redaktə
- Nə qədər dil tökdüm, öyüd-nəsihət elədim, təsiri olmadı. (Ə. V.)
- Boğazıma tənəf salıb dar ağacından assalar belə, mollaxanaya getməyəcəm. (Ə. V)
- Nəbi nə qədər nəsihət etdisə, Dursun razı olmadı. (A. Ş.)
- Bir mələk olsa da ağılsız bəşər, Yüzillik hörmətdən bir günə düşər. (S. V.)
- Hara gedirsə — getsin, əlimdən qurtarmayacaq.(F. K.)