Qara Yuluq Osman bəy
Qara Yuluq Osman Bəy (türk. Kara Yülük Osman Bey; təq. 1350 – 1435) — Ağqoyunlu tayfa başçısı.
| Bəhaüddin Qara Yuluq Osman bəy | |
|---|---|
| قره عثمان | |
| 1403 – 1435 | |
| Əvvəlki | Əhməd bəy Bayandur |
| Sonrakı | Cəlaləddin Əli bəy |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Ərzurum |
| Atası | Fəxrəddin Qutlu bəy |
| Anası | Maria Komnenos |
| Həyat yoldaşı | Dəspinə xatun |
| Uşağı | |
HəyatıRedaktə
Fəxrəddin Qutlu bəyin ikinci övladıdır. Böyük qardaşı Əhməd bəydən sonra Ağqoyunlu hökmdarı oldu. Mərkəzi Diyarbəkir olan Ağqoyunlu bəyliyinin əsasını qoymuşdur və adına pul kəsdirmişdir. Doğum tarixi haqqında dəqiq məlumat olmasa da, vəfat edərkən 80 yaşı adlaması ilə bağlı bəzi mənbələrdə qeydlər var.[1] Bu nəzərə alınaraq onun təxminən 1350-ci illərdə anadan olduğu ehtimal edilir. Kosa olduğu düşünülür.[2]
Hakimiyyətdən öncəRedaktə
1386-cı ildə qardaşları ilə mübarizədə uduzaraq dayısı Qazi Bürhanəddinin yanına getmişdi. Lakin aralarında problem yaranmış və 1398-ci ildə Qazi Bürhanəddini öldürmüşdür[3]. 1400-cü ildə Əmir Teymurun ordusu ilə Sivas, Əlbistan və Malatyanin Osmanlılardan alınmasında iştirak etmişdi. 1402-ci ildə Əmir Teymur ordusu ilə İldırım Bəyazidin ordusuna qarşı müharibədə Osmanlı ordusunun sol cinahını dağıtmışdır. 1403-cü ildə Əmir Teymur tərəfindən Diyarbəkirə bəy təyin olunmuşdu.
Qaraqoyunlularla münasibətlərRedaktə
1407-ci ildə Mosulda Qara Yusiflə döyüşsə də, daha sonra sülh bağlamışdı. 1408-ci ildə Urfanı ələ keçirsə də bu döyüşdə oğlu İbrahim bəy öldürülmüşdü.[4] 1409-cu ildə Qara Yusifə Mardin yaxınlığında məğlub oldu. 1417-ci ildə Qaraqoyunlu Qara Yusifə bir daha məğlub oldu və 1 milyon dirhəm, 100 at və dəvə xərac verməyə məcbur oldu. Lakin Qara Yusif buna baxmayaraq 20 sentyabr 1418-ci ildə bir daha məğlub etdi. 1420-ci ildə Qaraqoyunluların vassalı Ərzincan valisi Pir Ömər Osmanın oğlu Yaqub bəyi tutub Təbrizə göndərmişdi, intiqam almaq istəyən Osman, həmin ilin iyununda qəfil hücumla Pir Öməri öldürdü. 1421-ci ildə Qara İsgəndərə qalib gələn Şahrux, Osmanın oğlu Əli bəyə Azərbaycan vilayətini verdi. 1430-cu ildə Osman nəhayət ki, Mardini ələ keçirdi.
Şirvanşahlarla münasibətlərRedaktə
1435-ci ildə Qara Osman və Şahrux Qaraqoyunlulara qarşı I Xəlilullahla ittifaq bağlamışdı. Ərzuruma sıxışan Qara İsgəndər məcbur Osmanla döyüşməliydi. Bu döyüşdə məğlub olan Osman həmin gün də vəfat etdi.
AiləsiRedaktə
Bilinən oğulları:
- İbrahim bəy (ö.1408)
- Habil bəy - 1429-cu ildə Məmlüklərə əsir düşdü
- Əli bəy
- Həmzə bəy
- Üveys bəy
- Həsən bəy
- Yaqub bəy
Ruqiyyə sultan adlı qızı olmuş, 1401-ci ildə Miranşahın oğlu Seyid Əhmədlə evlənmişdir.[5]
İstinadlarRedaktə
- ↑ İslam Ansiklopedisi, Ak-Koyunlular Mad., Cilt I, s. 254.
- ↑ Roemer, “Das turkmenische Intermezzo,” p. 271, n. 26
- ↑ J. Woods, The Aqqoyunlu, Clan and Confederatüon NewYork, 1978, s. 54.
- ↑ İbn Tannverdi, Ən-Nücum-əz Zahirə, Qahirə, 1942, C. VI , s. 184
- ↑ İlhan Erdem - Akkoyunlu devletini meydana getiren aşiretler, s.256 Arxivləşdirilib 2019-03-26 at the Wayback Machine