Vikipediya

Qarabaşlılar evi (Riqa)

Qarabaşlılar evi (alm. Das Schwarzhäupterhaus‎, latış. Melngalvju nams‎) — XIV əsrə aid memarlıq abidəsi, Riqanın mərkəzində, köhnə şəhərdə yerləşir. Bina dəfələrlə yenidənqurulmaya məruz qalmışdı[2]. İkinci dünya müharibəsi nəticəsində dağılmasına baxmayaraq, bina hazırda tamamilə bərpa olunub. Bina 1330–1353-cü illər arasında Livoniya ordeninin Baltikyanı ölkələri işğal etdikdən sonra inşa edilmişdi, ilk sənədli qeyd 1334-cü ilə aiddir (Böyük gildiyanın Yeni evi adı altında).

Qarabaşlılar evi
Melngalvju nams
Xəritə
56°56′49″ şm. e. 24°06′24″ ş. u.HGYO
Ölkə
Yerləşir Riqa[1]
Tikilmə tarixi 1334
Üslubu barokko
Sahəsi 17×25 m2
Rəsmi sayt melngalvjunams.lv
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qarabaşlılar qardaşlığı

redaktə
 
Qarabaşlılar simvolikası

XIII əsrdə yaradılmış müqəddəs Georgi qardaşlığına gənc, subay və xarici tacirləri qəbul edirdilər. İlk öncə yeni yaradılmış qardaşlığın patronu cəngavər və döyüşçülərin himayədarı müqəddəs Georgi seçilmişdi, daha sonra isə patron dəyişdirilərək müqəddəs Mavrikiy seçilmişdi (onun rəmzi — qardaşlığın gerbində təsvir olunmuş qara başdır).

Yaradılmış korporasiya tamamilə kübar dairələrə mənsub insaları özündə birləşdirirdi. Mövcud olmuş Riqa Şirkətin təsisçiləri sırasına yerli və xarici ən zəngin və ən nüfuzlu komissioner və agentlər daxil idilər. Onlar malları alaraq Riqa şəhərinə çatdırılması ilə məşğul olurdular. Bu fəaliyyət Böyük gildiyada məskunlaşmış və vasitəçi ticarətlə məşğul olan yerli tacirlərdən fərqli olaraq böyük risk ilə üzləşirdi. Səyyar satıcılar və tacirlər Riqada ticarət tarazlığı yaratmaq məqsədilə "Qarabaşlılar" adlı kompaniyanı təsis edirlər. Buna baxmayaraq, Böyük gildiyanın asılılığından və nəzarətindən Qarabaşlılar yalnız XVII əsrin sonunda azad ola bilmişdilər.

1477-ci ildə Qarabaşlılar Riqa magistratının Yeni evinin yuxarı mərtəbəsində bir otaq kirayə edirlər. Evin özü ictimai ehtiyaclar üçün gildiya sənətkarları tərəfindən inşa edilmişdi. Zamanla, binanın bəzədilməsinə və yenidənqurma işlərinə sərmayə yatıran Qarabaşlılar bir sıra müavinətlər ilə binanın əsas icarəçilərinə çevrilirlər. Səhər saatlarında və nahardan öncə bina birja kimi fəaliyyət göstərir, axşamlar isə bürgerlərin istirahət və əyləncələri, çoxsaylı konsert və təntənəli tədbirlərin keçirilməsi üçün bir yerə çevrilir.

XVI əsrin ikinci yarısına kimi, təşkilat Böyük gildiya ilə birgə və bərabər şəkildə Riqanın ictimai həyatına rəhbərlik edirdi. Bundan başqa, Qarabaşlılar şəhərin mühafizəsində fəal iştirak edirdilər və Reformasiyanı dəstəkləyirdilər. 1895-ci ildə şirkət təmsil etdiyi silk korporasiyasının fəaliyyətini dayandırır və alman tacir klubuna çevrilir. Uzun illər fəaliyyət göstərən Klub etnik almanların 1939-cu ildə repatriasiyasından sonra ləğv edilir.

Fərqli dövrlərdə Qarabaşlılar evində düzənlənən bayramlarda rəsmi və ya inkoqnito şəklində rus çar və çariçaları iştirak edirdilər. Qəbul zalının əsas bəzək elementlərindən biri də divarlarda asılmış rus və isveç hökmdarların portretləri idi, o cümlədən, şəxsən II Yekaterina tərəfindən təqdim olunmuş portret. Fəxri qonaqlar kitabında həmçinin Almaniya kansleri Otto fon Bismarkın avtoqrafını görmək olar. Bundan başqa Tallində (Estoniyanın paytaxtı) Qarabaşlıların daha bir evi yerləşir. Ev Pikk keçəsi 26-da yerləşir və Tallinin intibah dövrünə aid az sayda binalardandır.

Memarlıq xüsusiyyətləri

redaktə

Qarabaşlılar evinin ilkin ölçülərini təxminən azırkı tikili ilə üst-üstə düşən fotoşəkillər təəssüf ki qorunub saxlanılmayıb. Binanın mərkəzi hissəsini böyük zal təşkil edirdi. Bundan başqa, onun altında yerləışən mərtəbədə bir neçə otaq, ən aşağıda zirzəmi, çardaqda isə anbarlar yerləşirdi. Bütün çoxsaylı dəyişiklik və yenilənmələrə baxmayaraq, binanın "nüvə" adlanan bünövrəsi qorunmuşdu. Ev yenidən bərpa edilərkən bu bünövrə yenidən əvvəlki şəkildə hazırlanmışdı.

Öz azırkı görünüşünü bina XVII əsrin əvvəllərində qazanmışdı. O şimali Avropa manyerizmi üslubunda inşa olunmuşdu. Binanın müəllifinin adı naməlumdur, lakin professor B. R. Vipper tikilidə işlədilən oxşar memarlıq üsullarını hanza şəhərlərindən sayılan Bremenin ratuşasında da gördüyünü bildirmişdi. O hesab edir ki, Qarabaşlılar evinin memarının kim olduğunu bilmək üçün o zamanlar Bremen, Dantsiq və Danimarkada çalışan niderland ustalarının müəllifi olduqları tikililərlə tanış olmaq kifayətdir. Hazırda ehtimal olaraq memarlar B. Bodekerin və L. Yansenin adları daha çox çəkilir.

İkinci Dünya müharibəsi zamanı binanın yerləşdiyi Ratuşa meydanı və kiçik məhəllə daha güclü dağıntıya məruz qalmışdı. Müharibədən sonra, bu məhəllənin bərpası səmərəsiz hesab edilərək 1948-ci ilə kimi qalan xarabalıqlar sökülmüşdür.

Müharibə nəticəsində məhv olmuş məhəllə və kiçik Ratuşa meydanının yerində yeni böyük Qızıl Latış atıcılarına abidə (1970) qoyulmuş və ətrafında eyniadlı böyük meydan salınmışdı. Latviyanın müstəqilliyinin bərpasından sonra, bu meydan öz əvvəlki adını geri qaytarmışdı, sovet dövründə inşa edilmiş muzey isə Latviyanın işğalı muzeyi adlandırılmışdı.

Bərpa

redaktə

Tikili 1996–2000-ci illərdə öz əvvəlki yerində, Riqanın 800 illik yubileyi şərəfinə yenidən bərpa olunmuşdu[3]. Bütün kompleksin tikinti xərcləri 3,952 780 lat təşkil etmişdir[4].

Fasad üzərində yazılar

redaktə
  • Saat haqqında:
"ANNO 1334 — RENOV. ANNO 1999"
  • Binanın sol küncündə, şir heykəlinin aşağısında:
"DEN GERECHTEN GOTT LIEBT UND EHRT, (Mömini tanrı sevir və hörmət bəsləyir)
SEIN GESCHLECHT ER SEGNET UND VERMEHRT."
  • Binanın sağ küncündə, şir heykəlinin aşağısında:
"WIDER GESETZ UND GEWISSEN HANDELN,
THUT GOTTES SEGEN IN FLUCH VERWANDELN."
  • İkinci mərtəbənin aynasının üstündə
"MELNGALVJU NAMS TIKA SAGRAUTS 1941. GADĀ.
PILSĒTAS ASTOŅSIMTGADEI PAR GODU NAMU UZ VECAJIEM PAMATIEM NO JAUNA UZCĒLA RĪGAS PILSĒTA."
tərcümədə:
"Qarabaşlılar evi 1941-ci ildə tamamilə məhv edilmişdi
Riqa şəhərinin 800 illik yubileyi şərəfinə, ev yenidən inşa olunmuşdu."
  • Qarabaşlılar evi
  •  
    Qarabaşlılar və Şvab evinin birgə frontonları.
  •  
    Qarabaşlılar evi və müqəddəs Pyotr kafedralı.
  •  
    Binanın fasadındakı heykəllər və yazılar.

Ədəbiyyat

redaktə
  • J. Straubergs. "Rīgas vēsture"; Rīga, 1932
  • А. К. Круминь. "Сокровища зодчества народов СССР. Рига". Издательство Академии архитектуры СССР. Москва, 1947
  • Энциклопедия "Рига". Рига: Главная редакция энциклопедий, 1989. ISBN 5-89960-002-0 Стр. 306
  • Андрис Колбергс. "Книга о Риге"; Полиграфическая фирма Яня сета, Рига 1998
  • Janis Krastins, Ivars Strautmanis "Riga. The Complete Guide to Architecture"; Riga, Projekts 2004

Xarici keçidlər

redaktə
 
Vikianbarda Qarabaşlılar evi ilə əlaqəli mediafayllar var.

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ 1 2 3 ArchINFORM (alm.). 1994.
  2. ↑ "Дом Черноголовых на официальном туристическом портале Латвии". 2012-06-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-10.
  3. ↑ "Портал Рижского самоуправления". 2008-06-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-11.
  4. ↑ Rīga. Pilsētas attīstība, 1997–2001. — Riga. City Development, 1997–2001. — Rīga. Rīgas dome, 2001. — 239 стр. ISBN 9984-592-93-6 (латыш.), (англ.)
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qarabaşlılar_evi_(Riqa)&oldid=7908205"