Qazaxıstan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi
Qazaxıstan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi — Qazaxıstan Respublikasının keçmiş konstitusiya nəzarətinin kollektiv orqanı. 11 nəfərdən ibarətdir. Sədr və on hakimdən ibarət idi.
| Qazaxıstan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi | |
|---|---|
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə | |
| Yaradılma tarixi | 1 yanvar 2023 |
| Rəsmi saytı | gov.kz/memleket/entities… |
Konstitusiya Məhkəməsinin ilk və yeganə sədri Qazaxıstan Respublikası Milli Elmlər Akademiyasının akademiki— Murat Baymakanov olmuşdur[1].
Tarixi
redaktə1989-cu ildə Qazaxıstanda konstitusiya nəzarəti institutu yaratmaq üçün ilk cəhd edildi. Sonra Qazaxıstan SSR 1978-ci il Konstitusiyasına Konstitusiya Nəzarət Komitəsinin yaradılmasını nəzərdə tutan dəyişiklik və əlavələr edildi. Konstitusiya nəzarəti orqanı yalnız dövlət suverenlik əldə etdikdən sonra meydana çıxdı[2].
16 dekabr 1991-ci ildə Qazaxıstan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi, "Qazaxıstan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi haqqında" Cümhuriyyətin konstitusiya qanunu ilə Konstitusiyanın məhkəmə müdafiəsinin ali orqanı olaraq quruldu. Məhkəmə yalnız "Qazaxıstan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi haqqında" (6 iyun 1992[3]) və "Konstitusiya icraatı haqqında" qanunların qəbul edildiyi və Konstitusiya Məhkəməsinin sədri və on hakimi fəaliyyətə başladı.
Məhkəmənin diqqət çəkən qərarlarından biri də prezident Nazarbayev tərəfindən Ali Sovetin ləğvi ilə nəticələnən parlament seçkilərinin qanunsuz elan edilməsi barədə seçki dairələrinin qeyri-bərabər bölgüsünə dair fərdi şikayət üzrə qərar verilməsi idi[4].
30 avqust 1995-ci ildə qəbul edilmiş Qazaxıstan Respublikasının yeni Konstitusiyasına uyğun olaraq yeni bir konstitusiya nəzarəti orqanı - Konstitusiya Şurası yaradıldı, bununla əlaqədar Qazaxıstan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi 1995-ci ildə fəaliyyətini dayandırdı.
Şura 1995-ci il Konstitusiyasında nəzərdə tutulmuşdur və Qazaxıstan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsini əvəz etmişdir. Respublika Prezidentinin etirazları Konstitusiya Şurası üzvlərinin ümumi sayının üçdə ikisinin səsi ilə həll edilən bir bütün olaraq və ya bir hissəsi olaraq Konstitusiya Şurasının qərarına təqdim edilə bilər (maddə 73 Konstitusiya). 2017-ci il Konstitusiyasına edilən dəyişikliklərlə Prezidentin etiraz hüququ ləğv edildi.
Prezident, Senat sədri, Məclisi sədri, parlamentin ümumi sayının ən azı beşdə biri, Baş nazir (Konstitusiyanın 72-ci maddəsi), məhkəmə (Konstitusiyanın 78-ci maddəsi — yalnız Konstitusiyada və vətəndaşda normativ hüquqi aktla təsbit edilmiş insan hüquq və azadlıqlarının pozulması halında).
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ ЦентрАзия — Персоны[ölü keçid]
- ↑ "Конституционный Совет Республики Казахстан". 2019-07-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-17.
- ↑ // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- ↑ Приложение А. Конституционный контроль в странах СНГ и Балтии Arxivləşdirilib 2010-11-26 at the Wayback Machine // Конституционный Суд России. — Справочник / Составители: М. С. Балутенко, Г. В. Белонучкин, К. А. Катанян. Под общей редакцией К. А. Катаняна — Издание второе. — М.: Информационно-экспертная группа "Панорама", 1997—384 с. — ISBN 5-85895-028-0