Qazaxıstanda LGBT hüquqları

Qazaxıstanda lezbiyen, gey, biseksual və transgender (LGBT) hüquqları məhduddur. Qazaxıstandakı LGBT insanlar, LGBT olmayanların yaşamadığı hüquqi vəziyyət, sosial çətinlik və ayrıseçkiliklə qarşılaşırlar. Qazaxıstanda həm kişi, həm də qadınların eyni cinsli münasibətləri qanuni sayılır, lakin qanuni qorumalar eyni cinsli cütlüklərə və eyni cinsli cütlüklərin rəhbərlik etdiyi ailələrə şamil edilmir. ^[1]

Eyni cinsli cinsi fəaliyyətin qanuniliyi

Gay cinsi əlaqə Qazaxıstanda həm kişilər, həm də qadınlar üçün 1998-ci ildən bəri qanunidir.^[1] Razılıq yaşı 16-dır.

1997-ci ildən əvvəl "sodomiya" Qazaxıstan Cinayət Məcəlləsinin 104-cü maddəsi ilə cinayət sayılırdı. Bu qanunvericiliyi keçmiş Sovet İttifaqından yalnız kişilər arasında anal əlaqəni cinayət hesab edən 121-ci maddə izlədi.^[2]

Cins şəxsiyyəti və ifadəsi

2003-cü ildən bəri Trans insanlarına Qazaxıstanda rəsmi şəxsiyyət sənədlərində qanuni cinslərini dəyişdirməyə icazə verilir. Cinslərini dəyişdirmək istəyən insanlar bir neçə tibbi test və 30 günlük psixiatrik qiymətləndirmədən ibarət olan "cinsiyyət şəxsiyyət pozuqluğu" diaqnozundan keçmək məcburiyyətində qalırlar. 2011-ci ildə yalnız cinsiyyət dəyişdirmə əməliyyatı, fiziki və psixiatrik tibbi müayinələr, hormon terapiyası və sterilizasiyadan sonra şəxsiyyət sənədlərində dəyişikliklərə icazə verən yeni qanunvericilik tətbiq olundu. Həmçinin, 21 yaşınadək şəxslərin rəsmi şəxsiyyət sənədlərində cinslərini dəyişdirməsinə icazə verilmir.^[3]^[4]

Hərbi xidmət

LGBT şəxslərin orduda hərbi xidmət etmələri qadağandır. ^[5]

Söz və ifadə azadlığı

26 May 2015-ci il tarixində Qazaxıstan Konstitusiya Şurası "qeyri-ənənəvi cinsi oriyentasiya təbliğatını" qadağan edən bir qanun layihəsinin konstitusiyaya zidd olduğunu elan etdi. Şura onun qeyri-müəyyən açıqlamalarına görə bundan imtina etdi. Layihə, 2015-ci ilin fevralında Parlamentin yuxarı palatası olan Senatı qəbul etdi və imzalanması üçün Prezident Nursultan Nazarbayevə göndərildi. Layihə onsuz da aşağı palata tərəfindən təsdiqlənmişdir. ^[6] Human Rights Watch: "Qazaxıstan Konstitusiya Şurası bu təbliğat qanununu rədd edərək ayrı-seçkilik qanunvericiliyinin qəbul edilməsinə qarşı mühüm bir presedent yaratdı."

2019-cu ilin sentyabr ayında Ali Məhkəmə əlamətdar bir işdə iki qadının onların razılığı olmadan öpüşdüyünü göstərən bir video yerləşdirən bir Facebook istifadəçisindən təzminat istəməsinə qərar verdi. Video çoxsaylı homofobik və təhdidçi şərhlər aldı, video çıxarılmadan bir gün əvvəl istifadəçi tərəfindən 60.000 baxış oldu. Human Rights Watch bu qərarı gizlilik hüquqları üçün bir mərhələ olaraq xarakterizə etdi. ^[7]

İctimai rəy

2015-ci ilin may ayında LGBT sosial şəbəkəsi olan PlanetRomeo, ilk Gay Xoşbəxtlik İndeksini (GHI) dərc etdi. 120-dən çox ölkədən olan gey kişilərdən, cəmiyyətin homoseksualizm haqqında düşüncələrini necə hiss etdikləri, başqaları ilə onlara qarşı münasibətləri və həyatlarından nə dərəcədə razı olduqları soruşuldu. Qazaxıstan GHI-nin 29 və Burkina Fasodan aşağıda 118-ci yerdəydi.^[8]

Məişət şəraiti

Qazaxıstandakı LGBT insanlar gündəlik həyatlarında cinsi oriyentasiya və ya cinsi şəxsiyyətlərinə görə ayrı-seçkilik və qərəzli yanaşmalarla qarşılaşırlar. LGBT fərdlərinə qarşı sosial təcrid, alay və şiddət kimi mənfi rəftarların ortaya çıxması qurbanlara fiziki, psixoloji və mənəvi ziyan vurur. Heteroseksual olmayan cinsi oriyentasiyaları rədd edən insanların yaratdığı təhlükələrin qarşısını almaq üçün bir çox LGBT insan cinsi oriyentasiyasını və ya cinsiyyət şəxsiyyətini həyatlarında az qala hamıdan gizli saxlamağa məcburdur. Əksəriyyət, işlərini qorumaq və boss və iş yoldaşlarının düşmənçiliyindən qaçınmaq üçün cinsi oriyentasiyasını və ya cinsiyyət kimliyini iş yerindəki insanlardan belə gizlətməyi lazım bilir. Homofobik və transfobik şiddəti polisə bildirmək cəhdləri, hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən çox vaxt müqavimətlə və hətta düşmənçiliklə qarşılanır.^[9]

2011-ci ildə Çikaqo Universiteti tərəfindən aparılan beynəlxalq bir araşdırma, Rusiyada və bəzi keçmiş SSRİ respublikalarında LGBT qəbuluna istiqamətli bir tendensiyanın yavaşladığını və ya tərs olduğunu, dünyanın digər tendensiyalarının tam əksinə olduğunu göstərdi. ^[10]

Statistika

Respublika QİÇS-nin Qarşısının Alınması və Nəzarəti Mərkəzi və Qazaxıstan Səhiyyə Nazirliyinin apardığı 2018-ci il araşdırmasına görə, Qazaxıstanda kişilərlə cinsi əlaqədə olan təxminən 62.000 kişi var idi; Almatıda 6.000, Astanada 3.300 və Qaraganda vilayətində 4.900 civarındadır. ^[11] Bununla birlikdə, fərdlərin çölə çıxmasına mane olacaq sosial homofobiyanın ortaya çıxması səbəbindən bu sayın daha çox olması gözlənilir.

İstinadlar

↑ ¹ ² "State-sponsored Homophobia: A world survey of laws prohibiting same sex activity between consenting adults" (PDF). 19 Temmuz 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. (#invalid_param_val)
↑ "KAZAKHSTAN LAW". 31 Ocak 2011 tarixində arxivləşdirilib.
↑ "Violations by Kazakhstan of the Right of Transgender Persons to Legal Recognition of Gender Identity" (PDF). 2017-03-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-07-23.
↑ "Kazakhstan: LGBT Community Living in Fear". 2017-11-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-23.
↑ "Kazakhstan Says No to Geys in Military". 2012-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-23.
↑ Kazakhstan: Anti-Gey Laws Found Unconstitutional^{[ölü keçid]} Human Rights Watch
↑ "Kazakhstan Supreme Court Upholds Privacy Rights". 2020-05-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-23.
↑ The Gey Happiness Index. The very first worldwide country ranking, based on the input of 115,000 Gey men Planet Romeo
↑ "Unacknowledged and Unprotected: Lesbian, Gey, Bisexual and Transgender People in Kazakhstan by Soros Foundation". 2012-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-23.
↑ "Cross-national Differences in Attitudes towards Homosexuality by NORC/University of Chicago" (PDF). 2011-06-26 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-23.
↑ "KAZAKH OFFICIALS UNDERSTATE NUMBER OF MSM BY MORE THAN 3 TIMES". 5 Eylül 2018. 2018-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-23.

[ILGA_2013-1] ¹ ² "State-sponsored Homophobia: A world survey of laws prohibiting same sex activity between consenting adults" (PDF). 19 Temmuz 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. (#invalid_param_val)

[2] "KAZAKHSTAN LAW". 31 Ocak 2011 tarixində arxivləşdirilib.

[3] "Violations by Kazakhstan of the Right of Transgender Persons to Legal Recognition of Gender Identity" (PDF). 2017-03-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-07-23.

[4] "Kazakhstan: LGBT Community Living in Fear". 2017-11-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-23.

[5] "Kazakhstan Says No to Geys in Military". 2012-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-23.

[6] Kazakhstan: Anti-Gey Laws Found Unconstitutional^{[ölü keçid]} Human Rights Watch

[7] "Kazakhstan Supreme Court Upholds Privacy Rights". 2020-05-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-23.

[8] The Gey Happiness Index. The very first worldwide country ranking, based on the input of 115,000 Gey men Planet Romeo

[9] "Unacknowledged and Unprotected: Lesbian, Gey, Bisexual and Transgender People in Kazakhstan by Soros Foundation". 2012-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-23.

[10] "Cross-national Differences in Attitudes towards Homosexuality by NORC/University of Chicago" (PDF). 2011-06-26 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-23.

[11] "KAZAKH OFFICIALS UNDERSTATE NUMBER OF MSM BY MORE THAN 3 TIMES". 5 Eylül 2018. 2018-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-23.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]