Qollu-çiçi xalçaları
Qollu-çiçi və ya Qollu xalçaları — Quba xalçaçılıq məktəbinə aid Azərbaycan xalçaları.[1][2][3]
| Xalça | |
| Qollu-çiçi xalçaları | |
|---|---|
    | |
 | |
| Xalça haqqında məlumatlar | |
| Məktəbi | Quba xalçaçılıq məktəbi |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Toxunması haqqında məlumatlar | |
| Üslubu | Quba xalçaçılıq məktəbi |
Təsnifatı
redaktəBu xalçalar ilk dəfə Qarabağda toxunub. Sonradan Qobustanın Nabur və Qubanın Dərəçiçi kəndlərində də bu tip xalçaları toxumağa başlayıblar. Bu xalçaların toxunması buradan da Qubanın digər bölgələrinə yayılıb. Hazırda Azərbaycandan başqa bu xalçalar Dağıstanda və Türkmənistanda da toxunur. Bu kompozisiya rəngarəngliyi və gözəlliyi ilə Yaxın və Orta Şərqdə, sonralar isə daha geniş miqyasda şöhrət qazanıb. Bəzi sənətşünaslar bu xalçaları "Şirvani" və "Dağıstan" adlandırırlar. Bu xalçaya Qarabağdan olan ustalar "Maşın", Şirvanda olanlar isə "Qollu" və ya "Qollu göl" adı veriblər. Çiçidən olan xalça toxucuları isə bu xalçalara "Qollu çiçi" və ya "İsbigülçiçi" deyirlər.[4]
Bədii xüsusiyyətləri
redaktə1775–1800-cü illərdə Azərbaycan xalçaçılıq məktəbində yaranan bu kompozisiya konstruksiya və bəzək elementləri ilə seçilir. İki yüz il ərzində bu kompozisiya müxtəlif adlar altında və müxtəlif formalarda mövcud olub. Bu xalça növü xalçaçılıqda əlaqəli yox Rusiyada inkişaf etmiş qalın parça istehsalı ilə bağlıdır. XX əsrin əvvəllərində Nijeqorod yarmarkasında və İstanbul bazarında böyük qalın toxunuşlu böyük Qarabağ xalçalarına tələb aşağı düşür. Burada artıq daha yumşaq toxunuşlu nisbətən kiçik Quba xalçası olan "Qollu çiçi" xalçalarına tələb artır.[4]
"Qollu Çiçi" xalçalarının kompozisiyasını, xalçanın orta sahəsində bir neçə gülün biri-biri ilə bağlı formada olması təşkil edir. Onlar diaqonal boyunca uzanan və çarpazlaşan 4 qol vasitəsilə düzəlirlər. Xalçanın adı da məhz burdan gəlir. Xalçaların haşiyələrində eyni qrup xalçaların müxtəlif haşiyə zolaqlarından istifadə olunur. "Dolanqaç" və ya "çaxmaq" adlı haşiyələrdən geniş istifadə olunur. "Dolanqaç" kimi haşiyənin "Qollu çiçi" xalçasına uyğun gəlməməyinə baxmayaraq S hərfini xatırladan və haşiyənin bir hissəsi olan "su" elementindən ibarət bu haşiyə xalçalarda geniş istifadə olunur.[4]
Texniki xüsusiyyətləri
redaktə"Qollu Çiçi" xalçaları əsasən 120x180 sm-dən 135x210 sm-ə qədər olur. Bəzən daha böyük ölçülərə də təsadüf olunur. İlmələrin sıxlığı 40–50-dən 50–60-a qədər dəyişilir, hündürlüyü isə 4–6 mm olur. "Qollu Çiçi" xalçalarına şöhrət gətirən ən böyük amil onların ağ fonda görünüşü olmuşdur.[4]
İstinadlar
redaktə- ↑ "Azərbaycanda xalça sənətinin inkişafı" (az.). azerbaijan.az. May 1, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 3, 2022.
- ↑ Azərbaycan xalçası (PDF). Bakı: Azərbaycan Milli Kitabxanası. 2012. səh. 391. 2022-01-25 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-08-03.
- ↑ Nailə Vəlixanlı. Bakı, Şirvan, Quba xalçaları. Bakı: Ziya. 2013. səh. 115-116. 2022-08-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-03.
- ↑ 1 2 3 4 Lətif Kərimov. Азербайджанский ковёр. II. Bakı: Гянджлик. 1983. səh. 145-148. Archived from the original on 2011-10-21. İstifadə tarixi: 2022-08-03.