Qorbuşa (lat. Oncorhynchus gorbuscha) — Qızılbalıqkimilər dəstəsindən balıq növü. Sakit okean sümüklüsü fəsiləsinə daxil olan növlər arasında ən tez böyüyən və geniş arealda yayılmış balıqdır.

Qorbuşa
Elmi təsnifat
XƏTA: parentrang parametrlərini doldurmaq lazımdır.
???:
Qorbuşa
Beynəlxalq elmi adı

Xarici görünüşü

redaktə

Okeanlarda beli mavi, göy-yaşılyanları gümüşü qarnı isə ağ rəngdə olur. Quyruq üzgəcində tünd xırda xallar olur. Bütün qızılbalıqlarda olduğu kimi bu balıqlarda da giy üzgəci olur. Bu üzgəclər quyruq üzgəci ilə bel üzgəci arasındadır. V şəkilli quyruq və anal üzgəcləri vardır. Erkəklərin belində nəzərəçarpacaq qozbellik olur. Bu növə də bu səbəbdən Qorbuşa adı verilmişdir. Qorbuşaların orta çəkisi — 2,2 kq-dır. . Erkəklər dişilərdən 1,2–4,5 sm uzunluqda, 100–450 q çəkidə balaca olur. İndiyə kimi qeydə alınmış ən uzun balıq 76 sm olmuş və 7 kq çəki vermişdir.

Çoxalması

redaktə

Kürüləmə iyuldan oktyabrın əvvəllərinə qədər davam edir. Bu səbəbdən iyun-avqust ayları çaylara daxil olurlar. Dayazlıqlarda su dibinə kürü tökürlər. Artıq noyabr-yanvarda kürüdən balalar çıxır. Bu müddətdə isə kürü sarısı ilə qidalanırlar. May-iyunun əvvəlləri balalar artıq açıq dənizə və ya okeana gəlib çatırlar. Bu zaman balaların çoxu yırtıcı balıqlar və quşlar tərəfindən yeyilir. Bu yolçuluqları 30 km təşkil edə bilir. Balalar bir qayda olaraq gümüşü rəngdə olur.

Balalar növbəti yaya kimi Sakit okeanın şimalında yaşayırlar. İki il ömür sürən balıqlar kürüləmə yerində doğulur və elə həmin yerdədə ölürlər. Kürüləmədən sonra balıqlar tələf olur.

Yayılması

redaktə

Qorbuşlara əsasən soyuq sularda müşahidə edilirlər. Əsasən 5,6–14,6 °С, oprimal isə 10,1 °С temperaturu olan sularda yayılırlar. Suyun temperaturu 25,8 °С -ni keçdikdə balıqlar ölür. Sakit, Şimal Buzlu okeanlarda, Sakrameto, Makkenzi çaylarından tutmuş, sibirdə Lena çayı, Korteay sahillərinə qədər yayılmışdır. Asiyada Honşu adasının cənubunda qədər olan sularda müşahidə edilir. Qorbuşa Böyük göllər hövzəsinə də buraxılmışdır. 1964-cü ildə Xəzər dənizinə 2.8 milyion qorbuşa körpəsi buraxıllmışdır. Ancaq nəticə müsbət olmamışdır.

Sənaye əhəmiyyəti

redaktə

Qorbuşa qiymətli sənaye balığı sayılır.

Qorbuşa ovunun Dünya və Rusiya üzrə göstəriciləri[2][3]
İl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Dünya üzrə ovu, min. t 293,7 386,9 277,3 421,4 293,6 489,6 334 524,5 309,7 603,4 398,2 585,4 406,1 570,5 297,9
Rusiyadakı ovu, min. t 147,6 170,8 108,1 180,1 113,3 205,6 199,6 259,8 165 425 201,4

Onun əti konservləşdirməyə və ya qızardılaraq bişirilməyə imkan verir. Kürüsü isə kulinariyada istifadə edilir.

İstinadlar

redaktə
  1. Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
  2. "Мировые уловы горбуши в 2000 – 2010 годах". 2013-03-10 tarixində arxivləşdirilib. на сайте NPAFC. org
  3. [1] Arxivləşdirilib 2019-04-03 at the Wayback Machine// Oncorhynchus gorbuscha (Walbaum, 1792) Species Fact Sheet, FAO Fisheries and Aquaculture Department

Mənbə

redaktə