Qumluq nekropolu

Qumluq nekropolu — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunun Bist kəndi ərazisində, Nəsirvaz çayın sahilində yerləşən arxeoloji abidə.

Qumluq nekropolu
Ölkə	Azərbaycan
Şəhər	Naxçıvan
Yerləşir	Ordubad rayonu Bist kəndi
Vəziyyəti	fəaliyyət göstərir
Əhəmiyyəti	Yerli əhəmiyyətli
Qumluq nekropolu

Nekropol Nəsirvazçaya enən yamacda salındığından təbii aşınma nəticəsində dağılmış qəbir daşları üzə çıxmışdır. Bu isə qəbir abidələrinin dağılmasına səbəb olmuşdur. Nekropol yaxınlığından su kanalı çəkilərkən ona böyük zərər vurulmuşdur. Qəbirlər daş qutu tipli olub, yanlarda iki, baş tərəfdə isə bir iri sal daşla qurulmuşdur. Onların üzərini örtən iri sal daşlar sürüşüb qəbirlərin yanına, ya da içərisinə düşmüşdür. Qəbirlər təmizlənərkən çəhrayı və boz rəngli gil qab parçaları aşkar olunmuşdur. Onların bəzisi narın qum qarışığı olan gildən hazırlanaraq yaxşı bişirilmiş, xarici səthi batıq xətlərlə naxışlanmışdır. Gil qab parçalarının biri xaricdən çəhrayı, içəridən qara rənglidir. nekropolun ərazisində aparılan araş dırmalar zamanı dağıdılmış qəbirlərdən və ətrafdan çəhrayı rəngli çölmək tipli gil qab parçaları aşkar olunmuşdur. Nekropoldakı dağıdılmış qəbirlərdən aşkar olunan ən maraqlı tapıntılar Xocalı-Gədəbəy tipli tunc xəncərlərdir. Naxçıvanın Son Tunc və Erkən Dəmir dövrü mədəniyyətinin tərkib hissəsi olan bu mədəniyyət nümunələri e.ə. II minilliyin sonunda köçəri maldar tayfaların Gəmiqaya ətrafında məskunlaşdığını təsdiq edir. Xocalı-Gədəbəy mədəniyyəti üçün xarak terik olan bu tip tunc xəncərlər qədim tariximizin öyrənilməsi üçün olduqca əhəmiy yətlidir. Bu tip xəncərlərin tipik nümunələri Naxçıvanda Şahtaxtı, Muncuq lutəpə, Kolanı və Boyəhməddən tapılmışdır. Bu xəncərlərin Naxçıvandan aşkar olunması Naxçıvanın Son Tunc və Erkən Dəmir dövrü mədəniyyətinin Azərbaycanın şimal və cənubunda məskən salan qədim tayfalarla sıx bağlı olduğunu təsdiq edir. Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətinin Naxçıvana təsiri və burada yayılması aparılan tədqiqatlarla təsdiq edilmişdir. Araşdırmalar göstərir ki, Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətinin məxsus olduğu tayfalar e.ə. II-I minilliklərin qovşağında Yaxın Şərqdə və Cənubi Qafqazda baş verən hadisələrə fəal müdaxilə etmiş, Naxçıvanın xarici işğalçılardan qorunmasında mühüm rol oynamışlar. Naxçıvanın bu mədəniyyətlə bağlı abidələrinin tədqiqi Assur hökmdarı Adadnirariyə aid, üzərində mixi yazı olan muncuğun Xocalıya hansı yolla gəldiyini də təxmin etməyə imkan verir.

Ədəbiyyat

• Baxşəliyev V. B. Ordubad rayonunun Bist kəndi ətrafında Son Tunc və Erkən Dəmir dövrünə aid abidələr. Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun Xəbərləri. 2006, №2.

Mənbə

• Naxçıvan abidələri ensiklopediyası. Naxçıvan, 2008, səh. 287  (az.)