Reyhan Tağıyeva

Reyhan Qəmbər qızı Tağıyeva (21 mart 1910, Tiflis – 29 noyabr 1973, Kirovabad) — Gürcüstan SSR əməkdar artisti, Gəncə Dram Teatrının aktrisası.

Reyhan Tağıyeva
Reyhan Qəmbər qızı Tağıyeva
Doğum tarixi	21 mart 1910(1910-03-21)
Doğum yeri	Tiflis, Tiflis quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	29 noyabr 1973(1973-11-29) (63 yaşında)
Vəfat yeri	Kirovabad, Azərbaycan SSR, SSRİ
Dəfn yeri	Səbiskar qəbiristanlığı
Milliyyəti	Azərbaycanlı
Uşaqları	qızı: Əliyeva Zibər Firuddin qızı, nəvəsi: Şiruyə Əliyev Məmməd oğlu
Fəaliyyəti	aktrisa
Fəaliyyət illəri	1927 ildən 1973 ilə kimi
Teatr	M.F Axundov adına Gürcüstan Azərbaycan dövlət dram teatrı (1927-1947) 1947-1951 illərdə Azərbaycanın Zaqatala, Ağdaş, Ağdam, Dövlət Dram teatrlarında Fəaliyyət göstərmiş, 1951-1973 cü ilədək Gəncə dövlət dram teatrında fəaliyyətini davam etdirmiş
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Reyhan Tağıyeva 21 mart 1910-cu ildə Tiflisdə dünyaya gəlib. Burada gimnaziya tipli məktəbdə ibtidai təhsil alıb. Bu illərdə Tiflisdə qadınlar klubunda qızların dram dərnəyi fəaliyyət göstərib. Məhz 15 yaşında olarkən ilk dəfə olaraq bu dərnəkdə Üzeyir Hacıbəylinin "Məşədi İbad" və "Arşın mal alan" komediyalarında Qoçu Əsgər və Soltan bəy obrazlarında çıxışlar edib.

Qeyd etmək lazımdır ki, həmin dövrdə Tiflis Azərbaycan Teatrının məşhur truppaları birləşərək 1922-ci ildə dövlət teatrı kimi fəaliyyət göstərib. 1927-ci ildə daha da möhkəmlənən aktyor truppası kimi fəaliyyət göstərən Tiflis Dövlət Azərbaycan Dram Teatrına Mirzəli Abbasov və İbrahim İsfahanlının dəvəti ilə Reyhan Tağıyeva aktrisa olaraq gəlib. İyirmi illik səhnə fəaliyyəti dövründə bu teatrın səhnəsində bitgin obrazlar qaleriyası yaradan Reyhan Tağıyeva 1947-ci ildə Gürcüstan Respublikasının Əməkdar artisti fəxri adına layiq görülüb. Aktrisa məhz bu teatrın səhnəsində Cəfər Cabbarlının "Yaşar"ında Tanya, "Od gəlini"ndə Gülgün, "Almaz"ında Yaxşı, Hüseyn Cavidin "Knyaz"ında Ana, Üzeyir Hacıbəylinin "Arşın mal alan"ında Telli, Sabit Rəhmanın "Toy"unda Zalxa, Rza Şahvələdin "Dağlılar"ında Ana, Heydər İsmayılovun "Koroğlu"sunda Gülsənəm, Rəsul Rzanın "Vəfa"sında Ülkər xala, Süleyman Rüstəmin "Qaçaq Nəbi"sində Leyla, Konstantin Trenyovun "Düşmənlər"ində Baronesa, Tur qardaşları və Lev Şeyninin "Üzləşdirmə"sində Vera, Konstantin Simonovun "Vətən oğlu"nda Yasəmən obrazlarını böyük sevgi və məhəbbətlə yaratmağa müvəffəq ola bilib.

Tiflis Dövlət Azərbaycan Dram Teatrı 1947-ci ildə fəaliyyətini dayandırıb. Bundan sonra Reyhan Tağıyeva Azərbaycana gəlib. Bu illərdən başlayaraq o, əvvəl Zaqatala, sonradan isə Ağdaş Dövlət Dram teatrlarında aktrisa olaraq fəaliyyətini davam etdirib. O, 1949-cu ilədək aktrisa kimi bu teatrlarda çalışıb. Azərbaycanda bir çox teatrlar maliyyə çətinliyinə görə bir-birinin ardınca bağlandığından 1949-cu ildən Reyhan Tağıyeva Ağdaş kinoteatrının direktoru kimi fəaliyyət ğöstərib. 1950-ci ilin sonlarında Gəncə Dövlət Dram Teatrının direktoru, respublikanın xalq artisti Məhəmməd Burcəliyevin dəvəti ilə bu teatra gəlib və ömrünün sonuna kimi burada aktrisa olaraq fəaliyyətini davam etdirib.

Sənətşünaslıq doktoru, professor İlham Rəhimli aktrisa Reyhan Tağıyevanın yaradıcılığına nəzər salarkən yazır: "Reyhan Tağıyevanın Gəncə Dövlət Dram Teatrında oynadığı rollar bədii dəyəri və əlvanlığı ilə seçilir. Ən əsası odur ki, aktrisanın ifasında, obrazların xarakterindən asılı olmayaraq, güclü səmimilik və cazibəli emosional təsir gücü vardı".

Qeyd etmək lazımdır ki, aktrisa Reyhan Tağıyeva Gəncə Dövlət Dram Teatrının səhnəsində Azərbaycan klasik və çağdaş dramaturqların pyeslərində maraqlı obrazlar qalereyası yarada bilib. Onun ifasında Mirzə Fətəli Axundzadənin "Xırs quldurbasan"da Zalxa, "Lənkəran xanın vəziri"ində Pəri xanım, Süleyman Sani Axundovun "Eşq və intiqam"ında Xalisə nənə, Hüseyn Cavidin "Səyavuş"da Qarı, Sabit Rəhmanın "Nişanlı qız"da Ceyran, "Əliqulu evlənir"də Gövhər, "Toy"da Zalxa, Cəfər Cabbarlının "1905-ci ildə"də Gülsüm, "Yaşar"da Şərəbanı, "Solğun çiçəklər"də Gülnisə, "Almaz"da Kərbəlayı Fatmanisə, Səməd Vurğunun "Vaqif"ində Saray quşu, Altay Məmmədovun "Həmyerlilər"ində Zəhra, İlyas Əfəndiyevin "Atayevlər ailəsi"ndə Zabitə, Məcid Şamxalovun "Qayınana"sında Cənnət xala və başqa obrazları hər zaman maraqla izlənilən surətlər silsiləsinə daxildir.

Söhbət çağdaş dramaturqların pyeslərindən düşmüşkən qeyd etmək lazımdır ki, Məcid Şamxalovun 4 pərdəli, 7 şəkildən ibarət olan "Qaynana" komediyası ilk olaraq Azərbaycan teatr ictimaiyyəti tərəfindən çox zəif bir pyes kimi səciyyələndirilərək səhnəyə qoyulmasının mümkünsüzlüyü bildirilirdi. İlk dəfə olaraq bu pyesə məhz 26 iyun 1957-ci ildə Gəncə Dövlət Dram teatrında rejisor, respublikanın əməkdar incəsənət xadimi Həsən Ağayevin müraciət etməsi ilə Azərbaycan teatrında cəsarətli addımın atılması həmin pyesin uğurlu səhnə həyatı yaşamasının qarantına çevrilə bilib. Qeyd edim ki, tamaşanın quruluşçu rejisoru Həsən Ağayev, rəssamı, əməkdar incəsənət xadimi Bəhram Əfəndiyev, bəstəkarı isə xalq artisti Şəfiqə Axundova olub.

Azərbaycan səhnəsinin ilk "Qayınana"sı-Cənnət xala obrazını isə Reyhan Tağıyeva ifa edib. Tamaşa boyu aktrisa Reyhan Tağıyeva Cənnət xalanın varlığını, bəd xasiyyətini, pula, var-dövlətə hərisliyini, xəsisliyini bütün incəliklərinə qədər açıb göstərməyə nail ola bilib. Səhnədə tamaşaçı Cənnət xalanın simasında ancaq özünü düşünən qəddar bir qaynana obrazını görüb. Rejisor, əməkdar incəsənət xadimi Həsən Ağayev "Qayınana"nın uğurlu səhnə traktofkası ilə bir daha quruluşunda göstərə bilib ki, həyat və insanlıq amili heç də pulda, var-dövlətdə deyil. Məhz Həsən Ağayevin bu pyesə müraciətindən sonra Məcid Şamxalovun 4 pərdəli, 7 şəkildən ibarət olan "Qayınana" komediyası Azərbaycan teatrlarında səhnəyə qoyulmağa başlayıb və bu pyesin motivləri əsasında senari müəllifləri Əjdər İbrahimov və Marqarita Maleyeva olan, quruluşçu rejisoru Hüseyn Seyidzadə, quruluşçu operatoru Fikrət Əsgərov, quruluşçu rəssamı Nadir Zeynalov və bəstəkarı Tofiq Quliyev olan "Qayınana" bədii filmi 1978-ci ildə ekranlara çıxıb.

Aktrisa həmçinin Gəncə Dövlət Dram Teatrının səhnəsində tərcümə əsərlərində də maraqlı obrazlar qaleriyası yarada bilib. Belə ki, Nazim Hikmətin"Kəllə"də Qapıçı, Yan Saloviçin "Qəribə dilənçi"də Doktor Plaka, Kita Buaçidzenin "Həyətdə qapan it var"da Sasena, Mustay Kərimin "Aygül diyarı"nda Bakat, Bertold Brextin "Üç qəpiklik opera"sında Qoca fahişə, Nikolay Qoqolun "Evlənmə"də Fekla İvanovna, Karlo Qoldoninin "İki ağanın bir nökəri"ndə Beatriçe Rasponi, İlo Mosaşvilinin "Qərq edilmiş daşlar"da Qoca qarı, Riçard Şeridanın "Aldanmış adaxlı"sında Dayə, Aleksandr Gizburqun "Qanq qızı"nda Nobinqholi obrazları bu silsiləyə daxildir. Aktrisa Reyhan Tağıyeva hər hansı bir obrazı yaratdıqda obrazın daxili aləmini, sevinc və kədərini, cürət və tərəddüdünü, fikir ziddiyyətlərini, xarakterlər arasındakı konflikti şəxsən yaşaya-yaşaya, duya-duya yaratmağı bacarırdı. Bu kimi ifa vasitələri onun səhnədə yaratdığı bir çox obrazlarında çox aydın bir şəkildə görünməkdə idi. 1981-ci ildə "İşıq" Nəşriyyatı tərəfindən profesor Bağır Bağırovun Gəncə Dövlət Dram Teatrının yaradıcılıq yolu haqqında nəşr etdirdiyi "60 il xalqın xidmətində" kitabında aktrisa Reyhan Tağıyeva haqqında yazırdı: "Reyhan Tağıyeva həyati müşahidəsi geniş olan, daim düşünən, ifa edəcəyi rola yeni cizgilər, əlamətlər əlavə etməyə can atan zəhmətkeş bir aktrisa idi. Təbiilik, səmimilik, oynayacağı hər bir rola şüurlu münasibət, nikbinlik, gəncliyə həssas və qayğıkeş münasibət Reyhan Tağıyeva üçün xas məziyyətlərdəndir."

Reyhan Tağıyeva 29 noyabr 1973-cü ildə Gəncədə vəfat edib və buradakı qədim Səbiskar qəbiristanlığında dəfn olunub. Bu gün təəssüf hissi ilə qeyd etmək istəyirəm ki, Reyhan Tağıyevanın vəfatından 46 il ötməsinə baxmayaraq, onunla bağlı heç bir dövrü mətbuatda geniş formada yazılar dərc edilmir və ya xatirə verilişləri belə hazırlanmır. Hətta xatirəsinin əbədiləşdirilməsi üçün yaşadığı binanın önündə belə xatirə-barelyef lövhəsi yoxdur. Görəsən, böyük bir sənət məktəbi keçən və sözün əsl mənasında özünün möhtəşəm sənət məktəbini yarada bilən bu kimi sənət fədailərinin unudulmasının və ya unudulmağa məhkum olunmasının əsas səbəbi nədir? Bəlkə də elə biz, özümüzük!

Təltifləri

SSRİ Ali Sovet Rəyasət Heyətinin Fərmanları əsasında 1941–1945 qələbə medalı, Kavkaz medalı, Əməkdə fərqləndiyinə görə əmək medalı, SSRİ Mədəniyyət Nazirliyin əla işlədiyinə görə döş nişanı Fəxri Fərmanlar

Mənbə

• ЦГАЛИ АзССР, ф. 336, 23 д., 1925–1970.