Rinolaliya

Rinolaliya — latın sözündən əmələ gəlib, rinos-burun, laliya-nitq deməkdir. Rinolaliya-nitq aparatının anatomik fizioloji qüsuru ilə şərtlənən səs tembri və səs tələffüzünün pozulmasıdır. Rinolaliya zamanı artikulasiya mexanizmində intonasiya və səs yaranmasında uzaqlaşma baş verir və bunun səbəbi ağız və burun rezonatorlarında olan üzvi dəyişikliklərdir. Bəzən burun və burun- udlaq yollarında baş verəndə dəyişikliklər -dodaq, damaq yarıqlarının olması nitqi qüsurlu edir. Damaq-udlaq qapanması funksiyasının pozulma xarakterindən asılı olaraq, rinolaliyanın qapalı və açıq formaları var.

Qapalı rinolaliya-nitq səslərinin tələffüz edilməsi zamanı burun rezonanslarının fizioloji zəifləməsi ilə xarakterizə edilir. Normada ən güclü rezonans m-m' n-n' səslərinin tələffüzündə özünü göstərir. Bu səslərin artikulasiyası prosesində burun-udlaq yolu açıq qalır və hava burun boşluğuna daxil olur. Burun rezonansları olmadıqda bu səslər b-b' d-d' səsləri kimi tələffüz edilir.

Açıq rinolaliya-üzvi və funksional ola bilər. Üzvi açıq rinolaliya-anadangəlmə və sonradan qazanılmış olur. Anadangəlmə formaya yumşaq və bərk damağın parçalanması səbəb olur. Sonradan qazanılmış açıq rinolaliya ağız və burun boşluğunun zədələnməsi zamanı və ya yumşaq damağın sonradan iflici nəticəsində əmələgəlir. Funksional açıq rinolaliyanın yaranma səbəbləri müxtəlif ola bilər. Məsələn, bu, uşaqlarda fanasiya (ağız boşluğunun yoxlanılması) zamanı aşkara çıxarılan yumşaq damağın ləng artikulyası ola bilər. Bu formanı səciyyələndirən əlamətlərdən biri yalnız sait səslərin tələffüzünün pozulmasıdır. Damağın bərpası əməlliyyatının məktəbəqədər yaş dövründə aparılması məsləhətdir. Əməliyyatdan həm əvvəl və həm də sonra loqopedik məşgələlər keçirilməlidir.