Rumıniyada krım tatarları
Rumıniyada krım tatarları — Rumıniyada yaşayan milli azlıqlardan biri. Türk tayfalarının Rumıniya ərazisinə köçü hunlar və Bolqarların adı ilə bağlıdır. Müxtəlif türk tayfalarının Rumıniya ərazisinə növbəti köçü Qızıl Orda dövlətinin Doburcaya hücumu zamanı baş vermişdir. XIV—XV əstrlərdə isə Osmanlı imperiyası noqayların Doburcanı nəzarətdə saxlamasına icazə vermişdir. 1593 və 1595-ci illərdə tatarlar da Doburcaya köç etmişlər
Tarix redaktə
1783-cü ildə Rusiyanın Krımı işğal etməsindən sonra krım tatarları Osmanlı imperiyasının sərhəd bölgələrinə üz tuturlar. Onlar əsasən Doburcada məskən salırlar. Gəldikləri ərazidə Şirin, Yayla, Ağməscit, Yalta, Kəfə, Bəybucaq adlı yaşayış məntəqələri salırlar.
1783 - 1853-cü illərdə 10 minlərlə krım tatarı və noqay Rusen vilayətinə üz tutmuşdur. Bölgə «Kiçik Tatariya» adı ilə tanınırdı. Bucaq vilayətindən noqaylar növbəti dəfə 1812-ci ildə Döburcaya üz tuturlar. Bölgədə yaşayan bu tatar birliklərindən toplanan ordu Bosniya və Hersaqovina və Kürdüstanda baş vermiş qiyamların yatırılmasında böyük rol oynamışdır. Onlar həm də Krım müharibəsində Osmanlı ordusunun tərkibində ruslara qarşı vuruşmuşlar.
Albanlar ilə yanaşı, Krım tatarları da Osmanlılar tərəfindən vergi imtiyazları əldə etmişdilər. Gəraylar sülaləsi (1427—1878) Doburcada böyük hörmətə malik idilər. Sultan II Mahmudun əmri ilə əsasən doburcalı olan Qara Hüseyn yeniçərilərin korpusunu ləğv edilməsində fəal iştirak etmişdir.
1877—1878-ci illərdə Doburcadan 80-100 min krım tatarı Kiçik Asiyaya köç etmişdir. Bunu doğuran çoxlu səbəblər vardır. 1883-cü ildən krım tatarlarının xristian rumın ordusuna cəlb edilməsi, Doburcada baş vermiş 1899-cu il aclığı, Balkan müharibələri (1912—1913) regionu boşaltmışdır.
İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı dönəm redaktə
1940-cı ildə Cənubi Doburca Bolqarıstana verilir. Bununla da Rumıniyada krım tatarlarının sayı daha da azalır. 1977-ci ildə ölkədə cəmi 23 min tatar qalır. XX əsrin 90-cı illərində ölkədə cəmi 40 min tatar yaşayırdı. XXI əsrdə isə onların sayı 50 mini keçmişdir. Hazırda onlar milli kimliklərini türk olaraq söyləyirlər.
1947—1957-ci illərdə ölkədə tatar məktəbləri açılmışdır. 1955-ci ildə isə onlar üçün xüsusi əlifba təsis edilir. 1990-cı ildə isə Demokratik Müsəlman Tatar və Türk birliyi təşkil edilir.
Həmçinin bax redaktə
Mənbə redaktə
- Rumıniya tatarlarının saytı (rum.)