Rus (tarixi bölgə)

Rus (Qədim Rus dilində Роусь, və ya Роусьскаѧ землѧ (Rus torpağı) — şərqi slavyanların yaşadığı tarixi bölgə. Dövlət adı kimi Rus sözündən ilk dəfə 911-ci il rus-bizans müqaviləsində istifadə edilib. Bundan daha əvvəllər rus etnonimi (xalq adı olaraq) olub. XII əsrin əvvələrində yazılmış "İbtidai salnamə"yə əsasən bu söz varyaqların rus adlanan tayfalarından əmələ gəlib hansılar ki, slavyanlar (sloven, kriviçi) və fin-uqorlar tərəfindən 862-ci ildə tayfalararası münqaşiləri həll etmək üçün vasitəçi kimi dəvət olunublar. Tarixşünaslıqda belə bir məsələ var ki, şərqi slavyanaların torpaqlarında Rus xaqanlığı adında dövlət mövcud olub. Azsaylı yazılı mənbələr sayəsində Rus xaqanlığının rus ərazisində yerləşdiyi qeyd olunub.

Rus sözünün mənşəyi

Səlnamə mənbələrində qeyd olunduğu kimi, şərq slavyanlarının Rus dövlətinin adı varyaqların rus adlanan tayfalarının adından yaranıb. Varyaqların slavaynalar tərəfindən çağrılmasına qədər, gələcəkdə "birinci rus dövlətinin" yaranacağı bölgədə yaşayan slavyan tayfaları öz adları ilə yaşayırmışlar. Qədim rus salnaməçilərindən olan XII əsrin əvvəlində monax olmuş Nestor (Nesor Səlnaməçi) qeyd edir ki, "həmin varyaqlardan etibarən Ris torpağı adı yarandı".

Mənbə

• Цукерман К. «Два этапа формирования Древнерусского государства». Археологія, Київ: Інститут археології HAH України № 1/2003.
• Данилевский И. Н. «Русская Земля» Arxivləşdirilib 2013-03-20 at the Wayback Machine.
• Барсов Н. П., Материалы для историко-географического словаря России на сайте «Руниверс».
• Кузьмин А. Г. «Древняя Русь в IX—XI веках».
• Кузьмин А. Г. «Сведения иностранных источников о руси и ругах».
• Насонов А. Н. «Русская Земля» (фрагменты).
• Перевезенцев С. В. «Образование Древнерусского Государства».
• Плотникова О. А. «Кристаллизация института княжеской власти как социально-политического компонента древнерусской цивилизации».
• Погосян Е. «Русь и Россия в исторических сочинениях 1730—1780-х годов».
• Раковский А. «Происхождение Руси» Arxivləşdirilib 2009-01-25 at the Wayback Machine.
• Робинсон А. Н. «„Русская Земля“ в „Слове о полку Игореве“».
• Myspace: «Русь».
• Рыбаков Б. А. «Рождение Руси».
• Электронная библиотека букинистической литературы о Древней Руси и Псковском крае в частности Arxivləşdirilib 2013-05-02 at the Wayback Machine.
• Тихомиров М. Н. «Происхождение названий „Русь“ И „Русская Земля“».
• Богданов С. В. «Об определении „Всея Руси“ в великокняжеской титулатуре XIV—XV в. (по материалам актов XIV—XV в.)» // «Древняя Русь. Вопросы медиевистики». 2008. № 4 (34). С. 30-49.
• Горский А. А. «Русь „от рода франков“» // «Древняя Русь. Вопросы медиевистики». 2008. № 2 (32). С. 55-59.
• Фомин В. В. «История разработки варяго-русского вопроса в трудах ученых дореволюционного периода».
• Фомин В. В. «Южнобалтийское происхождение варяжской руси».
• Бибиков М. В. «Русь в византийской дипломатии: договоры Руси с греками X в.» // «Древняя Русь. Вопросы медиевистики». 2005. № 1 (19). С. 5-15.