Sığortalı risk
Sığortalı risk (ing. Insurability) — sığorta sahəsində istifadə olunur və sığortanın əhatə etdiyi, yəni müəyyən bir müqavilə çərçivəsində sığortaçının öhdəlik götürdüyü risk növlərini ifadə edən termin.[1] Müştərinin sığortalanan hadisə baş verdiyi zaman kompensasiya alacağı şərtləri müəyyənləşdirir.[2]
Məsələn:[3]
- Əmlak sığortasında sığortalı risklərə yanğın, daşqın və oğurluq kimi hadisələr daxil ola bilər.
- Səhiyyə sığortasında xəstəlik və ya qəza nəticəsində yaranan tibbi xərclər daxil ola bilər.
Sığorta müqaviləsində həmçinin "istisna olunan risklər" (sığorta ödənişinin edilməyəcəyi hallar) də göstərilir. Buna görə, belə müqavilələri diqqətlə oxumaq və başa düşmək vacibdir.[4]
Sığortalanmış risklərin xüsusiyyətləri
redaktəSığortalanmış risklərin əsas xüsusiyyətləri onların sığorta müqaviləsində əhatə olunması və müəyyən şərtlər çərçivəsində baş verən hallarda təminatın tətbiq edilməsidir.[5] Bu xüsusiyyətlər sığorta prosesinin əsasını təşkil edir və həm sığortalı, həm də sığortaçı tərəfdən öhdəliklərin düzgün yerinə yetirilməsini təmin edir. Xüsusiyyətlər aşağıdakı aspektləri əhatə edir:
- Təsadüfilik — sığortalanmış risklər təsadüfi hadisələrdir, yəni onların baş verib-verməyəcəyi əvvəlcədən müəyyən edilə bilməz. Məsələn, qəza, yanğın və ya təbii fəlakət.
- Konkretlik və müəyyənlik — sığortalanmış risklər müqavilədə aydın şəkildə göstərilməlidir. Risklər konkret olaraq təsvir edilməli, yəni hansı hallar sığorta ilə əhatə olunursa, onlar dəqiq qeyd olunmalıdır.
- Maddi və ya maliyyə itkiləri ilə əlaqə — sığortalanmış risk nəticəsində dəyən zərər mütləq maliyyə dəyəri ilə ölçülə bilməlidir. Bu, sığortaçıya təzminatı hesablayıb ödəməyə imkan yaradır.[6]
- Məqbul ehtimallıq (ing. probabilite) — sığortalanmış riskin başvermə ehtimalı nə çox yüksək, nə də çox aşağı olmalıdır. Əks halda, ya sığortaçının maliyyə itkiləri çox olar, ya da risk təminatı qeyri-məqsədəuyğun olar.
- Sığorta olunan şəxsin marağı (sığorta marağı) — sığortalı, sığorta olunan əmlak, sağlamlıq və ya digər obyektlərlə bağlı qanuni marağa malik olmalıdır. Bu, sığorta müqaviləsinin hüquqi əsasını təşkil edir.[7]
- Risklərin bölüşdürülməsi (risk diversifikasiyası) — sığorta şirkəti müxtəlif müştərilər arasında riskləri bölüşdürür. Beləliklə, böyük maliyyə zərərindən qaçınır.
- İstisnalar — hər bir sığorta müqaviləsində təminatın tətbiq edilməyəcəyi hallar (məsələn, müharibə, terror aktları və ya qəsdən törədilən hadisələr) göstərilir. Bunlar "istisna olunan risklər" adlanır.[8][9]
Sığortalana bilən faiz
redaktəSığortalana bilən faiz (sığorta marağı) — sığorta hüququnda mühüm anlayışdır və sığortalının sığortaladığı obyekt, əmlak, sağlamlıq və ya digər maraqlar üzərində qanuni və iqtisadi mənafe sahibi olması deməkdir. Sığorta müqaviləsinin hüquqi əsasını təşkil edir və sığorta təminatının qüvvədə olması üçün vacib şərtdir. Sığortalana bilən faiz olmadan sığorta müqaviləsi qüvvədə ola bilməz, çünki bu halda heç bir hüquqi maraq təmin edilmir.[10]
Nümunələr
redaktə- Bir şəxs öz avtomobilini oğurluq və qəzadan qorumaq üçün sığortalayır. Bu halda, onun avtomobil üzərindəki mülkiyyət hüququ sığortalana bilən faizdir.[11]
- Şirkət anbarında olan malları sığortalayırsa, malların zədələnməsi və ya itirilməsi nəticəsində dəyəcək iqtisadi zərər şirkətin sığortalana bilən marağını göstərir.
İstinadlar
redaktə- ↑ Vivian, R.W.; Darius, W.I. Risk behaviour and risk management in business life. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. 2000. ISBN 9789048152827.
- ↑ Wiening, Eric A. Foundations of risk management and insurance (1st). Malvern, Pa.: American Institute for Chartered Property Casualty Underwriters/Insurance Institute of America. 2002. səh. 6.3. ISBN 9780894631009.
- ↑ Jaffee, Dwight M.; Russell, Thomas. "Catastrophe Insurance, Capital Markets, and Uninsurable Risks". The Journal of Risk and Insurance. 64 (2). June 1997: 205. CiteSeerX 10.1.1.420.9092. doi:10.2307/253729. JSTOR 253729.
- ↑ Mehr, Robert I. Principles of insurance (8th). Homewood, Ill.: R.D. Irwin. 1985. 34–37. ISBN 9780256030082.
- ↑ Encyclopedia of Nanoscience and Society, edited by David H. Guston, Sage Publications, 2010; see Articles on Insurance and Reinsurance.
- ↑ Steuer, Anthony. Questions and answers on life insurance : the life insurance toolbook (3rd). Alameda, CA: Life Insurance Sage Press. 2010. səh. 151. ISBN 9780984508105.
- ↑ Griffiths v. Fleming [1909] 1 KB 805; Married Women's Property Act 1882, section 11.
- ↑ Salzman, Gary I. "Insurable Interest in Life Insurance". Insurance Law Journal. 1965. 1965: 517.
- ↑ Swisher, Peter N. "The Insurable Interest Requirement for Life Insurance: A Critical Reassessment". Drake Law Review. 53. 2004: 477.
- ↑ Report on Family Law; Cohabitation, s. XVI Arxivləşdirilib 2007-09-27 at the Wayback Machine, Scottish Law Commission .
- ↑ Nurnberg, Hugo; Lackey, Douglas P. "The Ethics of Life Insurance Settlements: Investing in the Lives of Unrelated Individuals". Journal of Business Ethics. 96 (4). November 2010: 513–534. doi:10.1007/s10551-010-0480-7.