Vikipediya

Səhiyyə siyasəti

Səhiyyə siyasəti (ing. Health policy) — bir ölkənin və ya təşkilatın əhalinin sağlamlıq vəziyyətini yaxşılaşdırmaq, səhiyyə xidmətlərinə çıxışı təmin etmək və resursların optimal istifadəsini təmin etmək məqsədilə həyata keçirdiyi strategiya,[1] qərar və tədbirlər toplusudur. Bu siyasət hökumətlər, səhiyyə qurumları və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən hazırlanır və tətbiq edilir.[2]

Səhiyyə siyasəti effektiv şəkildə həyata keçirildikdə, əhalinin həyat keyfiyyətini artırır, iqtisadi inkişafı dəstəkləyir və sağlam cəmiyyətin formalaşmasına şərait yaradır.[3]

Səhiyyə siyasəti "cəmiyyətdə xüsusi sağlamlıq məqsədlərinə nail olmaq üçün qəbul edilən qərarlar, planlar və tədbirlər" kimi müəyyən edilə bilər.[4] Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının fikrincə, aydın səhiyyə siyasəti bir neçə məqsədə nail ola bilər: o, gələcəyə baxış müəyyən edir, müxtəlif qrupların prioritetlərini və gözlənilən rollarını təsvir edir və konsensus yaradır və insanları məlumatlandırır.[5]

Fərqli yanaşmalar

redaktə
 
  Universal səhiyyəyə malik ölkələr
  Universal səhiyyəyə malik ölkələr
  Ümumdünya səhiyyəsi olmayan ölkələr
  Ümumdünya səhiyyəsi olmayan ölkələr
  Naməlum

Səhiyyə siyasəti çox vaxt sağlamlıqla bağlı siyasət məzmununa istinad edir. Qlobal sağlamlıq siyasətləri, ictimai sağlamlıq siyasətləri, psixi sağlamlıq siyasətləri,[6] səhiyyə xidmətləri siyasətləri, sığorta siyasətləri, şəxsi sağlamlıq siyasətləri, əczaçılıq siyasətləri və peyvəndlər kimi ictimai sağlamlıqla bağlı siyasətlər, tütünə nəzarət siyasəti və ya ana südü ilə qidalanma siyasəti də həmçinin daxildir.[7] Səhiyyə siyasəti, həmçinin maliyyələşdirmə və təminat, qayğıya çıxış, qayğı keyfiyyəti və sağlamlıq bərabərliyi kimi səhiyyə xidmətlərinin göstərilməsi ilə bağlı mövzuları əhatə edə bilər.

Müasir səhiyyə konsepsiyası dərmanlar və cərrahi avadanlıqlar kimi tibbi texnologiyanın müxtəlif sahələrindən tibb mütəxəssislərinə çıxışı nəzərdə tutur. Səhiyyə siyasəti, həmçinin tibbi tədqiqat və səhiyyə xidmətlərinin tədqiqatı da daxil olmaqla, müasir məlumat və tədqiqat sübutlarına çıxışı əhatə edir[8]

Bir çox ölkələrdə səhiyyə mallarına və xidmətlərinə çıxış birbaşa cibindən ödəyən şəxsin öz ixtiyarına verilir, tibb və əczaçılıq sənayesindəki özəl oyunçular isə araşdırma aparmaq məcburiyyətində qalırlar. Səhiyyə sektorunda insan resurslarının planlaşdırılması və istehsalı əmək bazarı iştirakçıları arasında bölüşdürülür[9][10]

Əsas məqsədləri

redaktə

İnsanların cins, yaş, sosial status və iqtisadi vəziyyətindən asılı olmayaraq keyfiyyətli səhiyyə xidmətlərindən faydalanması. Profilaktika proqramları,[11] peyvənd kampaniyaları və sağlam həyat tərzinin təşviqi. Tibb müəssisələrinin təkmilləşdirilməsi, tibbi texnologiyaların tətbiqi və səhiyyə işçilərinin hazırlığı. Səhiyyə sistemlərinin maliyyə cəhətdən davamlı olmasını təmin etmək. Regionlararası və ya sosial siniflər arasında sağlamlıq bərabərsizliyini aradan qaldırmaq.[12]

İstiqamətləri

redaktə

Məqsədli olaraq spesifik problemlərə yönəlir. Məsələn, xərçəng, diabet, ürək xəstəlikləri və s. Yoluxucu xəstəliklərə qarşı geniş əhatəli peyvənd proqramlarının təşkili.[13] Dövlət və ya özəl tibbi sığorta sistemləri vasitəsilə səhiyyənin maliyyələşdirilməsi. Əczaçılıq məhsullarının keyfiyyətini və təhlükəsizliyini təmin etmək üçün qanun və tənzimləmələrin tətbiqi.[14][15] Qlobal sağlamlıq təşəbbüsləri çərçivəsində Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) və digər qurumlarla əməkdaşlıq. Çirklənmə, qida təhlükəsizliyi, sanitariya və təmiz su təminatı kimi məsələlərə diqqət.[16]

Tərəfdaşları

redaktə
  • Hökumətlər — milli səhiyyə qanunları və proqramlarının hazırlanması və tətbiqi.[17][18]
  • Səhiyyə işçiləri — həkimlər, tibb bacıları və digər səhiyyə işçiləri siyasətin əsas tətbiqçiləridir.
  • Beynəlxalq təşkilatlar — ÜST, UNICEF, Qırmızı Xaç kimi qurumlar qlobal səhiyyə məsələlərinə töhfə verir.
  • Vətəndaş cəmiyyəti — səhiyyə siyasətinin formalaşmasında və monitorinqində ictimai iştirak vacibdir.[19][20]

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ World Health Organization. Health Policy Arxiv surəti 24 mart 2011 tarixindən Wayback Machine saytında, accessed 22 March 2011. (archived 5 February 2011).
  2. ↑ "Healthcare policy in the United States". Ballotpedia (ingilis). 2024-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-06.
  3. ↑ Barbazza, Erica; Tello, Juan E. "A review of health governance: Definitions, dimensions and tools to govern". Health Policy (ingilis). 116 (1). 2014-05-01: 1–11. doi:10.1016/j.healthpol.2014.01.007. ISSN 0168-8510. PMID 24485914.
  4. ↑ Kuhlmann, Ellen; Blank, Robert H.; Bourgeault, Ivy Lynn; Wendt, Claus, Kuhlmann, Ellen; Blank, Robert H.; Bourgeault, Ivy Lynn; Wendt, Claus (redaktorlar ), "Healthcare Policy and Governance in International Perspective", The Palgrave International Handbook of Healthcare Policy and Governance (ingilis), London: Palgrave Macmillan UK, 2015, 3–19, doi:10.1057/9781137384935_1, ISBN 978-1-137-38493-5, İstifadə tarixi: 2022-10-03
  5. ↑ World Health Organization. Health and Human Rights. Geneva. Accessed 27 May 2011.
  6. ↑ Cross, H, N Jewell and Karen Hardee. 2001. Reforming Operational Policies: A Pathway to Improving Reproductive Health Programs Arxiv surəti 1 mart 2021 tarixindən Wayback Machine saytında POLICY Occasional Paper. No. 7. Washington DC: The Futures Group International, POLICY Project
  7. ↑ K. Hardee, L. Ashford, E. Rottach, R. Jolivet, and R. Kiesel. 2012. The Policy Dimensions of Scaling Up Health Initiatives Arxiv surəti 15 dekabr 2018 tarixindən Wayback Machine saytında. Washington, DC: Futures Group, Health Policy Project
  8. ↑ United Nations. The Universal Declaration of Human Rights. Arxiv surəti 26 yanvar 2020 tarixindən Wayback Machine saytında Adopted on December 10, 1948 by the General Assembly of the United Nations.
  9. ↑ National Health Care for the Homeless Council."Human Rights, Homelessness and Health Care." Arxiv surəti 10 iyun 2007 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2007-06-10 at the Wayback Machine
  10. ↑ Center for Economic and Social Rights. "The Right to Health in the United States of America: What Does it Mean?" Arxiv surəti 19 noyabr 2008 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2008-11-19 at the Wayback Machine October 29, 2004.
  11. ↑ The Lancet. "Half a century of Amnesty International". The Lancet. 377 (9780). 2011: 1808. doi:10.1016/S0140-6736(11)60768-X. PMID 21621708.
  12. ↑ Lu, C.; Schneider, M. T.; Gubbins, P.; Leach-Kemon, K.; Jamison, D.; Murray, C. J. "Public financing of health in developing countries: A cross-national systematic analysis". The Lancet. 375 (9723). 2010: 1375–1387. doi:10.1016/S0140-6736(10)60233-4. PMID 20381856.
  13. ↑ David E. Kelley, "A Life of One's Own: Individual Rights and the Welfare State." Cato Institute , October 1998, ISBN 1-882577-70-1
  14. ↑ Sade, R. M. "Medical Care as a Right: A Refutation". New England Journal of Medicine. 285 (23). 1971: 1288–1292. doi:10.1056/NEJM197112022852304. PMID 5113728. (Reprinted as "The Political Fallacy that Medical Care is a Right." Arxiv surəti 22 noyabr 2020 tarixindən Wayback Machine saytında)
  15. ↑ The Cato Institute. Universal Health Care Won't Work – Witness Medicare. Arxiv surəti 5 avqust 2011 tarixindən Wayback Machine saytında
  16. ↑ Tanner MD. Revolt Against Canadian Health Care System Continues. Arxiv surəti 26 iyun 2010 tarixindən Wayback Machine saytında "Cato-at-liberty" – The Cato Institute, August 2006.
  17. ↑ Kereiakes, D. J.; Willerson, J. T. "US Health Care: Entitlement or Privilege?". Circulation. 109 (12). 2004: 1460–1462. doi:10.1161/01.CIR.0000124795.36864.78. PMID 15051650. 2011-06-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-03.
  18. ↑ World Health Organization. Health financing policy. Arxiv surəti 14 may 2020 tarixindən Wayback Machine saytında Geneva. Accessed 27 May 2011.
  19. ↑ Heritage Foundation News Release, "British, Canadian Experience Shows Folly of Socialized Medicine, Analyst Says." Arxiv surəti 17 aprel 2009 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2009-04-17 at the Wayback Machine Sept. 29, 2000
  20. ↑ Heritage Foundation News Release,"The Cure: How Capitalism Can Save American Health Care." Arxiv surəti 8 mart 2010 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2010-03-08 at the Wayback Machine December 18, 2006.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Səhiyyə_siyasəti&oldid=7890550"