Səidə Camalova

Səidə Əli qızı Camalova — Azərbaycan alimi, AMEA akad. Yusif Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutunun "Neft–kimya proseslərinin texnologiyası" laboratoriyasının baş elmi işçi, texnika üzrə elmlər doktoru, dosent.

Səidə Camalova
Səidə Əli qızı Camalova
Doğum tarixi	28 avqust 1950
Doğum yeri	Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vətəndaşlığı	SSRİ→ Azərbaycan
Milliyyəti	azərbaycanlı
Elmi dərəcəsi	texnika üzrə elmlər doktoru
Elmi adı	dosent
İş yerləri	AMEA, Y.H.Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutu
Təhsili	Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti

Həyatı

Səidə Əli qızı Camalova 1950-ci il avqustun 28-də Bakıda ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. 1967-ci ildə Bakı Şəhəri 7 saylı orta məktəbi bitirmişdir. Həmin ildə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin (ADNSU) Kimya-texnologiya fakültəsininin əyani şöbəsinə qəbul olunmuşdur. 1972-ci ildə “Əsas üzvi və neft-kimya sintezinin texnologiyası” kimyaçı-texnoloq mühəndis ixtisası üzrə təhsilini bitirmişdir. 1972-1974-ci illərdə (Qiproazneft) layihə institutunda, 1974-1975-ci illərdə ADNSU-da professor T.H.Alxazovun rəhbərliyi ilə yaradılan “Ekoloji kataliz” problem laboratoriyasında təbii qazın və sənaye qazlarının tərkibində olan kükürd birləşmələrin təmizlənməsi üzrə tədqiqat işləri aparmışdır. 1975-ci ildən AMEA akademik Yusif Məmmədəliyev adına Neft-Kimya Prosesləri İnstitutununda mühəndis, 1986-cı ildən kiçik elmi işçi kimi “Neft Kimya Proseslərinin Texnologiyası” laboratoriyasında əmək fəaliyyətini davam etdirməkdədir.

S.Ə.Camalova 1978-ci ildən başlayaraq əsas elmi-tədqiqatları katalizatorların sintezi və karbohidrogenlərin katalitik çevrilmələrinin öyrənilməsinə həsr etmişdir.

Əsas elmi fəaliyəti

1989-cu ildə S.Ə.Camalova dissertant kimi “Oksigenin iştirakı ilə etan və propanın modifikasiya olunmuş manqan tərkibli katalizator vasitəsilə C₂-C₃ olefinlərə çevrilməsi” mövzusu üzrə elmi tədqiqat işləri apararaq, 1992-ci ildə “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası üzrə dissertasiya müdafiə edərək kimya elmləri namizədi elmi dərəcəsialmışdır.

S.Ə.Camalovaya Azərbaycan Respublikası Prezidenti Yanında Ali Attestasiya Komisiyasının 2004-cü ildə “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisası üzrə dosent adına layiq görülmüşdür. Dünyadakı qlobal istiləşməni, ekoloji təhlükəsizliyi, ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısını almaq üçün sənayedə neft ayırma zavodlarında katalitik krekinq qazlarından istifadə edərək maye yanacağın alınmasını məqsədə uyğun sayaraq alim öz fəaliyyətini seolittərkibli katalizatorun iştirakı ilə karbohidrogenlərin katalitik üsulla çevrilməsi istiqamətində elmi tədqiqat araşdırmaları aparmışdır.

S.A.Camalovanın apardığı elmi tədqiqatlar oksid katalizatoru üzərində C₃-C₄ karbohidrogenlərin çevrilməsi reaksiyası, prosesin aparılma şəraitindən asılı olaraq katalizatorun məsamə struktur xarakteristikası, faza tərkibindəki dəyişikliklər öyrənilmişdir.

S.A.Camalova ilk olaraq katalitik krekinq prosesinin C₃-C₄ karbohidrok, enlərindən Ni, Co, Cr ilə modifikasiya olunmuş γ-Al₂O₃ çökdürücü və OMNİKAT-210P-də istifadə etməklə yüksək eforektiv seolittərkibli katalizator iştirakında benzinlərə əlavə üçün yüksək oktanlı komponentin alinması üçün sintez olunan katalizator sintez edərək pprosesə tətbiq etmişdir.

Sintez olunan katalizatorun üstün cəhəti ondan ibarətdir ki, onun iştiraki ilə dehidrogenləşmə həm də alkilləşmə prosesləri aparılmışdır.

Nəticədə yüksək oktanlı benzin komponentinin çıxımı artmışdır. Parafin karbohidrok, enlərinin dehidrogenləşməsi ilə yanaşı n-butanın izobutilenə izomerləşməsi də müşahidə olunaraq çenzinin (OƏ 94p) olmuşdur.

2015-ci ildə S.Ə.Camalova “Qaz emalı proseslərinin kimyası və texnologiyası”, “Kimyəvi kinetika və kataliz” ixtisasları üzrə “Ni, Co, Cr ilə modifikasiya olunmuş seolittərkibli katalizator üzərində C₃-C₄ karbohidrogenlərinin maye yanacağa çevrilməsi proseslərinin tədqiqi və işlənməsi” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərək texnika üzrə elmlər doktoru elmi dərəcəsinə layiq görülmüşdür.

Elmi Tədqiqatları

S.Ə.Camalovanın apardığı elmi-tədqiqat işlərinin nəticələri 62 məqalədə, 47 tezis, 14 patent, 2 kitab daxil olmaqla 125 elmi əsərdə öz əksini tapmışdır. Onun rəhbərliyi ilə 1 elmlər namizədi hazırlanmışdır.

Alim bir sıra beynəlxalq simpozium və konfranslarla yanaşı (ABŞ, Sloveniya, Rusiya, Türkiyə, Gürcüstan, Macarıstan) və s. ölkələrdə məqalələri çap edilmışdir. O, 2011-2013, 2016, 2017-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Prezidenti Yanında Elmin İnkişafı Fondu və ARDNŞ-ın maliyyə dəstəyi ilə yerinə yetirilən qrant layihələrinin iştirakçısı olmuşdur.

Pedaqoji fəaliyyəti

2004-2006-ci illərdə akademik Mirzəcanzadənin rəhbərlik etdiyi Bakıdakı 2 saylı məktəbdə pedaqoji fəaliyyətlə məşqul olmuşdur.

Əsas elmi əsərləri

1. Джамалова С.А., А.Х., Мирзабекова С.Р., Гулиев И.А. Окислительная конверсия пропана в олефины С₂-С₃ на марганецсодержа-ниях катализаторах в присутсвии HCl. Нефтехимия, Moskva. 1991, т.31, № 3, с.335-341.
2. Джамалова С.А. Исследование процесса дегидрирования изо.бутана на (Ni, Cr, Bi, K)/Al2O3 катализаторе. Ж. “Процессы нефтехимии и нефтепереработки” №1, 2003 г., с.67-73.
3. Aliev N.A., Jafarov R.P., Kasimov A.A. Matematical modellinc of dehydrogenation process over Cr, Co, Ni, K/Al2O3 catalyst. Process of petrochemistry and oil refining (INXP), 2006. 2 / (25), c.111-116.
4. Джамалова С.А., Гаджизаде С.М., Аллахярова Т.Ф., Касимов А.А. Окислительное дегидрирование С₃Н₈ на Ni, Cr, Bi, Co, K/-Al2O3 катализаторе. АНХ, 2008, № 10, стр.52.
5. Джамалова С.А., Алиев Н.А., Касимов А.А., Гаджизаде С.М. Изучение влияния концентрации кисло-рода на выход С₃Н₆ в реакции дегидрирования С3Н8. ГХЖ, 2008, 1 Т8, стр.39.
6. Джамалова С.А., Алиев Н.А., Касимов А.А., Гаджизаде С.М.Изучение реакции дегидрирования С₃Н₈ на алюмохромовом катализаторе в присутствии кислорода воздуха. Естественные и технические науки, г.Москва, № 6, 2009, стр.79-86.
7. Джамалова С.А., Алиев Н.А., Касимов А.А., Гаджизаде С.М. Изучение реакции дегидрирования пропана на Cr, Ni, Bi (Co)K/Al₂O₃ катализаторе в присутствии кислорода воздуха. Журнал Прикладной Химии, г.Санкт-Петербург, 2009, т.82, № 5, стр.826-829.
8. Джамалова С.А., Керимова У.Н., Зейналова С.Х., Алиев Н.А., Касмов А.А. Разложение воды на Ni, Fe/-Al₂O₃ катализаторе. Актуальные Проблемы Современной Науки, г.Москва РФ, № 6 (50), 2009, стр.143-146.
9. Джамалова С.А. Изучение магнитных характеристик алюмохромового катализатора, модифицированного Ni, Sb, K в реакции дегидрирования пропана. Журнал Прикладной Химии, г.Санкт-Петербург, 2010, т.83, № 12, стр.2025-2030.
10. Джамалова С.А., Джафаров Р.П., Гаджизаде С.М., Алиев Н.А. Касмов А.А.Математическое моделирование процесса дегидрировоания пропана при участии кислорода на Cr, Co, Ni, Bi, K/-Al2O3 катализаторе. Кинетика и катализ, г.Москва. 2012, т.53, № 2, с.291-296.
11. Джамалова С.А. Дегидрирование изобутана на алюмо-хромовом катализаторе, модифицированном Ni, Bi, К.Нефтепереработка и нефтехимия, г.Москва. 2012, № 2, с.15-19.
12. Джамалова С.А. Окислительное дегидрирование парафиновых углеводородов С₃-С₄. Химическая Технология, г.Москва. 2012, № 6, с.340-344,
13. Джамалова С.А., Касимов А.А. Азизов А.Г. Пириева Х.Б. и др. Исследование процесса получения реак-ции превращения С₃-С₄ углеводородов содержащихся в газах каталитического крекинга на модифицированном цеолит-содержащем катализаторе. Естественные и технические науки г.Москва, № 2, 2014, с. 57-61.
14. Джамалова С.А., Касимов А.А., Пириева Х.Б., Азизов А.Г., Гаджизаде С.М., Зейналова С.Х., и др. Зависимость выхода жидких продуктов реакции алкилирования на цеолитсодержащем мождифицированном Ni, Cr, Co катализаторe со связующим -Al2O3 от количества олефиновых и парафиновых углеводородо в исходном сырье. Нефтепереработка и нефтехимия, г.Москва, № 3, 2014, с.7-12.
15. Джамалова С.А , Касимов А.А., Пириева Х.Б., Азизов А.Г., Гаджизаде С.М., Зейналова С.Х., Исмайлова З.Р. Превращение С₃-С₄ yглеводородов в жидкие продукты на модифицированном цеолитсодержащем катализаторe. Химическая Технология, г.Москва. 2014, № 5, с.278-283.
16. Jamalova S.A. The study of the effect of the concentration of propylene in the PPF to the liquid yield of the reaction. Journal of Advances in Chemistry vol.11, No 10, 2015, p. 3821-3827, USA.
17. Джавадова М.Н., Пириева Х.Б., Касимов А.А., Аскер-заде С.М., Эльдарова С.Г., Худиева И.А., Гаджизаде С.М. Способ получения высокооктанового компонента автобензинов на новом твердом катализаторе. Нефтепереработка и нефтехимия, г.Москва. 2015, № 11, с.6-10.
18. Jamalova S.A., Piriyeva H.B., Kasimov A.A. Testing conversion process of hydro-carbons,contained in the catalytic cracking gases on enlarged pilot installation. //Journal of Advances in Chemistry, 2016, V.12, № 7, pp.4179-4182.
19. Джамалова С.А., Касимов А.А., Джафаров Р.П., Пириева Х.Б., Агаева Т.Ф. Кинетическая модель процесса превращения углеводородов, содержащихся в газах каталитического крекинга в высокооктановый компонент бензина. Znanstvena Mısel, (Словения). 2018, N 14, стр.3-9.
20. Джамалова С.А., Касимов А.А., Пириева Х.Б., Джафаров Р.П., Гаджизаде С.М., Исмайлова З.Р. и др Моделирование и оптимизация процесса превращения углеводородов, содержащихся в газах каталитического крекинга в высокооктановый компонент бензина. Magyar Tudomanyos Journal, (Венгрия). 2018, N 16, c.3-8.
21. Джамалова С.А., Касимов А.А., Исмайлова З.Р., Агаева Т.Ф., Гаджизаде С.М., Пириева Х.Б. Получение высокооктанового компонента моторных топлив из олефинсодержащих газов. Нефтепереработка и нефтехимия, 2018, N 8, c.22-25.
22. Джамалова С.А., Касимов А.А., Пириева Х.Б., Исмайлова З.Р., Агаева Т.Ф.Превращение парафиновых и олефиновых углеводородов на модифицирован-ном цеолитсодержащем катализаторе. «Катализ в промышленности», Т-20, N 1, 2020, стр.61-66.