Səyid Abdulla Özənbaşlı
Səyid Abdulla Özənbaşlı (krımtat. Seid Abdulla Özenbaşlı; 1867, Bağçasaray, Tavriya quberniyası[d] – 1924, Simferopol) — Krım tatar yazıçısı, dramaturq, musiqiçi. Əhməd Özənbaşlının atası.[1]
| Səyid Abdulla Özənbaşlı | |
|---|---|
| krımtat. Seid Abdulla Özenbaşlı | |
 | |
| Doğum tarixi | 1867 |
| Doğum yeri | Bağçasaray, Krım, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | 1924 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | Bağçasaray, köhnə krım-tatar məzarlığı |
| Vətəndaşlığı |
 Rusiya imperiyası→< SSRİ |
| Milliyyəti | Krım tatarı |
| Uşağı | |
| Fəaliyyəti |
musiqiçi yazıçı dramaturq |
| Əsərlərinin dili | Krım tatarcası |
Həyatı
redaktəSəyid Abdulla Özənbaşlı 1867-ci ildə Bağçasarayda anadan olub. İbtidai təhsilini yerli müəllim Hüseyn Əfəndidən alıb. Çalışqanlığı və istedadı sayəsində müstəqil olaraq ərəb, fars və rus dillərini öyrənib. Gəncliyində kommersiya fəaliyyətinə üstünlük verərək, məşhur varlı Hacı Abdullanın ticarət evində mühasib işləyib. Eyni zamanda “Tərcüman” qəzetində çalışıb.[2]
Baxçasarayda, "Avropa" çayxanasında bir növ yeni ideyalar klubu yaradıldı. Hər gün sağ tərəfdə qızğın müzakirələr gedirdi. Nəhayət, ifrat solçular onlardan ayrılaraq "Çubukçi" qəhvəxanasına köçdülər. Bu gənclərin arasında gələcək krım tatar mütəfəkirlərinin çoxu var idi. Onlar arasında Hüseyin Bodaninski, Əhmət Nuriddin, Mehmetşah Akçurin, Pıçakçı Mustafa və onlara qoşulmuş Səyid Abdulla Özənbaşlı və Səyid İbrahim də var idi.
Krım tatarları arasında o, teatr üçün ilk əsərlər yazanlardan olub. 1900-cü ildə Baxçasarayda Səyid Abdulla Özənbaşlının əsərlərindən biri olan “Olacağa çarə yoxdur” (“Nə olar, qaçmaq olmaz”) əsasında ilk teatr tamaşası yaradılmışdır. Tamaşada tatarın kor-koranə inancına, taleyə kor-koranə boyun əyməsi məsxərəyə qoyulurdu. səgnəyə qoyulan zaman o, bu tamaşada qadın rolunu oynayıb. Bir tərəfdən teatr tamaşasının özü, digər tərəfdən qadın rolunda olan kişi Baxçasaray sakinlərini inanılmaz dərəcədə qəzəbləndirdi. Yazar və aktyor Səyid Abdulla Özənbaşlı hücuma məruz qalıb.
1902-ci ilin aprelində Özənbaşlı Baxçasarayda emalatxana açır və burada gənclərə müxtəlif sənətlər öyrədirdi. Müasirlərinin fikrincə, o, tikmə və xəttatlıq sənətinin mahir ustası olmaqla yanaşı, şərq musiqisinin də gözəl ifaçısı idi.[3]
Ailəsi
redaktəOğlu — Əhməd Özənbaşlı, Krım tatar yazıçısı, dramaturq, həkim, ictimai və siyasi xadim.[2]
Əsərləri
redaktə- “Bağçasaray dastanları” (Baxçasaray əfsanəsi): Kərim İ.Qaspıralının “Canlı” tarixi 1883-1914 - Akmescit, 1999.- S. 104-106.
- “Olacağa çarə yoxdur” (Nə olur, qaçmaq olmaz): Çal. - Bağçasaray, 1902. - 23 san. // Kerim İ. Kırımtatar ədəbiyatı. - Akmescit, 1995. - s. 97-109 // Yıldız. - 1995.- No 1.- S. 17-31.
- “Ey, könül” (Hey, ürək): Şeir, Kərim İ.Qaspralının “canlı” tarixi 1883-1914.- Akmescit, 1999.- S. 101-103.
İstinadlar
redaktə- ↑ Осман АКЧОКРАКЛЫ. О Сеит Абдулле Озенбашлы? Перепечатка некролога (Осман АКЧОКРАКЛЫ, Газета «Енъи дюнья». – 1924. – январь 11) // Голос Крыма (русский). № 47 (139). — 2017. — 01 декабрь. 2019-05-03 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ 1 2 Випускники Одеського (Новоросійського) університету (PDF). Одес. нац. ун-т ім. І. І. Мечникова, Наук. б-ка ; наук. ред. В. А. Сминтина ; відп. ред. М. О. Подрезова ; упоряд.: В. П. Пружина, В. В. Самодурова, В. С. Єлпатьївська (ukrayna) (2). Одеса: Астропринт. 2010. 150—151.
- ↑ Зарубин В. Г. Джафер Сейдамет. Штрихи к портрету // Историческое наследие Крыма. № 12—13. Симферополь. 2006. 46.
Ədəbiyyat
redaktə- Велиулаева А. Алиева Л. Къырымтатар эдебияты: 7-нджи сыныф ичюн дерслик-хрестоматия. — Акъмесджит, 1993. С. 88-89.
- Деятели крымскотатарской культуры (1921—1944 гг.): Биобиблиографический словарь. — Симферополь, 1999.
- Керимов И. Сеид—Абдулла Озенбашлы (1867—1924) // Голос Крыма.-- 1996.-6 сентября.
- Керим И. Его при жизни называли «народный поэт»// Голос Крыма.-- 1997.-- 21 февраля.