Semuel Kramer

Samuel Nuh Kramer (ukr. Сімха Ной Крамер, ing. Samuel Noah Kramer, 28 sentyabr 1897^[…] – 26 noyabr 1990^[…], Filadelfiya, Pensilvaniya—ABŞ şərqşünası.

Semuel Kramer
Doğum tarixi	28 sentyabr 1897(1897-09-28)[…]
Vəfat tarixi	26 noyabr 1990(1990-11-26)[…] (93 yaşında)
Vəfat yeri	Filadelfiya, Pensilvaniya, ABŞ
Elm sahələri	şərqşünaslıq, tarix
İş yerləri	Pensilvaniya Universiteti, Çikaqo Universiteti
Təhsili	Pensilvaniya Universiteti
Üzvlüyü	Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası

Fəaliyyəti

Mağların şumerlərlə qonşu olmasını, hətta bir dövlət kimi mövcud olub təşəkkül tapmasını və mağlar ölkəsinin mövcudluğunun e.ə. III–II minilliklərə təsadüf etməsini Şumerin ən güclü tədqiqatçısı S. N. Kramer də təsdiq edir. Belə ki, o "Tarix şumerlərdən başlanır" əsərinin 14-cü fəslində Mağan və Dilmun ölkələrinin adını çəkir. Kramerin tədqiq etdiyi əsərlərdən biri də unikal və şedevr sayılan, 450 sətirdən ibarət olan "Enki və kainat" poemasıdır. Bizi maraqlandıran Mağan ölkəsinin adı məhz buradadır. Xatırladaq ki, cəmi mağlara mağan deyilirdi. Poema Enkinin şərəfinə həsr olunmuş himnlə başlanır. Sonra isə Enki insanların və allahların yaxşılığına çalışdığından özünün şöhrətindən danışır. "Mənim atam, göyün və yerin şahı Göyə və yerə gəlməkçün mənə şöhrət verdi" Yerin, göyün hakimi olan Enki özünün tərifini belə bitirir: Ölkələr…

Mağan və Dilmun baxaraq mənə (Enkiyə) Dilmun gəmiləri şalban (?) daşıyır Mağan gəmiləri göyə qədər yüklənib Meluxхidən "mağilum" yelkənli gəmilər Qızıl və gümüş gətirir onlar Hamısını daşıyırlar Nippura, yer üzünün şahı Enlil üçün. Bu kitabın birinci hissəsində şumerlərin toponim və adlarının müqayisəli analizini etmək fikrində deyilik. Elə fikirləşirəm ki, kitabın ikinci hissəsində şumerlərlə qədim və müasir türklərin müqayisəli analizini etmək üçün vaxtımız olacaq. Hələlik isə fikrimizi Şumer tədqiqatçısı, professor Kramerin tarixdə ilk dəfə olaraq "Enki və kainat" poemasında mağlar və Mağan ölkəsi haqqında deyilən sözlərə yönəldək. Təəssüflər olsun ki, bu tərcümə və bu ölkələr demək olar ki, bütün tarixçilərin nəzərindən qaçmış, ya da elə bir ciddi əhəmiyyət verməmişlər. Mifik poema da olsa, məhz burada ilk dəfə olaraq Mağan ölkəsinin 5000 il əvvəl mövcudluğu sübut edilir. Bu dövrdə, tərcümə olunan mətndən göründüyü kimi, Mağan ölkəsi də Nippura, Enlil üçün başqa ölkələr kimi bac-xərac gətirir. Mağan ölkəsi görünür, özünün eniş dövrünü yaşayıb və sonradan qonşular tərəfindən işğal olunaraq öz ərazilərinə qatılıb və şumerlərdən sonra Mağan ölkəsinin adı bir daha heç bir mənbədə çəkilməyib. Bununla yanaşı Mağan ölkəsi bir dövlət kimi tarixdən silinsə də, mağ tayfaları müxtəlif dövlətlərin adı altında bizim eranın XVIII əsrinə qədər mövcud olmuşlar. Yuxarıdakı tərcümədən aydın olur ki, mağlar da şumerlər kimi yüksək mədəniyyət və sənət inkişafına malik idilər. Tərcümədən görünür ki, Meluxхidən gələn yelkənli gəmilər "mağilum" adlanır. Bu da onu sübut edir ki, mağlar gəmiqayırma sahəsinin pionerlərindən biridirlər və yelkənli gəmilər "mağilum" adını təsadüfən almamışdır. Göründüyü kimi, mağların tarixi farsların tarixindən və dilindən çox-çox uzaqdadır. Baxmayaraq, Herodot dəfələrlə qeyd etmişdir ki, parslar özgə xalqların adətlərini qəbul etməkdə ustadırlar. Onlar Midiya paltarları geyir, döyüşdə isə Misir silahlarından istifadə edirdilər. Mağların (muğların) Azərbaycandan — qədim Midiyadan olması barədə qədim yunanların çox sanballı əsərləri olsa da, ХХ əsrin tədqiqatçılarının, xüsusilə də sovet alimlərinin mağları İranla və irandilli olmaları ilə əlaqələndirməsi ən azı təəccüblü görünür.