Sarı jurnalistika

Sarı jurnalistika və ya sarı mətbuat – xəbər dəyəri az və ya heç olmayan mövzuları sansasiyalı və diqqət çəkici şəkildə təqdim edən, tez-tez mübaliğə, qeyri-dəqiqlik və hətta yalan məlumatlar yayan jurnalistika növüdür.^[1] Bu cür jurnalistikanın əsas məqsədi oxucu sayını artırmaq və daha çox qəzet satmaqdır.

Terminin mənşəyi

"Sarı jurnalistika" termini 1890-cı illərin sonlarında ABŞ-da Cozef Pulitserin "New York World" və Vilyam Rendolf Hörstün "New York Journal" qəzetləri arasında yaşanan şiddətli rəqabət dövründə ortaya çıxmışdır.^[1] Hər iki qəzet oxucuları cəlb etmək üçün sansasiyalı başlıqlar, dramatik hekayələr və cəlbedici illüstrasiyalardan istifadə edirdi. "Sarı uşaq" adlı komiks personajı da bu dövrdə populyarlaşmış və sarı jurnalistikanın simvolu halına gəlmişdir.

Xüsusiyyətləri

Sarı jurnalistikanın əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:

Sansasiyalı başlıqlar: Oxucuları cəlb etmək üçün böyük, qalın və şok edici başlıqlar istifadə olunur.
Mübaliğə və dramatizasiya: Hadisələr şişirdilir, dramatikləşdirilir və həqiqətdən uzaqlaşdırılır.
Şəxsi həyatın işıqlandırılması: Tanınmış şəxslərin şəxsi həyatı ilə bağlı dedi-qodulara və skandallara geniş yer verilir.
Qeyri-dəqiq və yalan məlumatlar: Xəbərlər dəqiq araşdırılmadan və təsdiqlənmədən yayımlanır.
Etik normaların pozulması: Jurnalist etikası prinsipləri, məsələn, obyektivlik, dəqiqlik və ədalətlilik kimi prinsiplərə məhəl qoyulmur.
Həddindən artıq sadələşdirmə: Mürəkkəb məsələlər həddindən artıq sadələşdirilir və səthi şəkildə təqdim olunur.

Tarixi inkişafı

Sarı jurnalistika 1890-cı illərdə ABŞ-da zirvəyə çatmış və İspan-Amerika müharibəsinin başlamasında mühüm rol oynamışdır.^[2] Bu dövrdə "New York World" və "New York Journal" qəzetləri Kuba inqilabını sansasiyalı şəkildə təqdim edərək ictimai rəyi müharibəyə yönəltmişdir. Sarı jurnalistika sonradan digər ölkələrə də yayılmış və 20-ci əsrin əvvəllərində tabloid mətbuatın yaranmasında təsirli olmuşdur.

Tənqidlər və təsirləri

Sarı jurnalistika geniş şəkildə tənqid olunur və jurnalistikanın etik standartlarına zidd hesab edilir. Bu cür jurnalistika ictimaiyyəti çaşdırır, yanlış məlumatlandırır, medianın etibarlılığına xələl gətirir və hətta zorakılığa təhrik edə bilər. Sarı jurnalistikanın təsiri günümüzdə də hiss olunmaqdadır və müasir mediada sensasiyaya meyilli xəbərçilik tendensiyalarının köklərini bu dövrdə tapmaq olar.

Müasir dövrdə sarı jurnalistika

Sarı jurnalistika müasir dövrdə də mövcuddur və xüsusilə tabloid mətbuat, bəzi internet xəbər saytları və sosial media platformaları tərəfindən tətbiq olunur.^[3] Klik yemi başlıqlar, yalan xəbərlər və dezinformasiya sarı jurnalistikanın müasir təzahürləridir.

Həmçinin bax

İstinadlar

↑ ¹ ² "yellow journalism". Encyclopedia Britannica. 2019-11-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-17.
↑ "U.S. Diplomacy and Yellow Journalism, 1895–1898". U.S. Department of State Office of the Historian. 2017-01-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-17.
↑ "The evolution of yellow journalism (and why it matters)". Media Makers Meet. 2024-07-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-17.

[britannica-1] ¹ ² "yellow journalism". Encyclopedia Britannica. 2019-11-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-17.

[2] "U.S. Diplomacy and Yellow Journalism, 1895–1898". U.S. Department of State Office of the Historian. 2017-01-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-17.

[3] "The evolution of yellow journalism (and why it matters)". Media Makers Meet. 2024-07-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-17.

[1]

[2]

[3]