Sarman rayonu

Sarman rayonu
Sarman rayonu
	Сарман районы
Bayraq[d]	Gerb
	55°16′ şm. e. 52°40′ ş. u.
Ölkə	Rusiya;
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	1930
Sahəsi	1.385 km²;
Saat qurşağı	Moskva vaxtı[d]; UTC+03:00;
Əhalisi
Əhalisi	34.902 nəf. (1 yanvar 2018);
	Rəsmi sayt
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Sarman rayonu (tatar. Сарман районы) — Rusiya Federasiyası, Tatarıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. Rayon respublikanın şərqində yerləşir. Şimaldan Tukay, şimal-şərqdən Minzələ, şərqdən Müslim ilə, cənub-şərqdən Aznakay, cənub-qərbdən Almət, qərbdən Zəy rayonları ilə həmsərhəddir. Rayonun inzibati mərkəzi şəhər tipli Sarman kəndidir.

Coğrafiyası redaktə

Şərqi Zakamyenin aşağı şimal-şərq hissəsində, Minzələ və Mell çaylarının (İk çay hövzəsi) su toplama hövzəsində yerləşir. Ərazi meşə-çöl zonasındadır. Rayonun böyük qismi şumlanmış ərazinin çox yüksək faizi ilə xarakterizə olunur.

Tarixi redaktə

1920-ci ilə qədər Sarman rayonunun ərazisi Ufa quberniyasının Minzələ qəzasının tərkibinə daxil idi^[2]. 1920-ci ildə Minzələ rayonu yeni qurulan Tatarıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının tərkibinə daxil olur.

Sarman rayonu 10 avqust 1930-cu ildə qurulmuşdur. Kənd özü 1737-ci ildən mövcuddur.

Əhali redaktə

Urbanizasiya

Şəhər şəraitində (Cəlil qəsəbəsində) rayon əhalisinin 37,29 % -i yaşayır.

Milli tərkib

Rayon əhalisi tatarlar (90.4%), ruslar (8.3%) və başqırdladan (0,7%) ibarətdir^[3].

Kişilər - 46,4%, qadınlar - 53,6%.

Doğum - 13,6%, ölüm - 12,8%, əhalinin təbii artımı - 0,8%.

Əmək qabiliyyətli şəxslər rayon əhalisinin 51,2%, gənclər - 24,8%, yaşlılar - 24,0% təşkil edir.

Ailənin orta ölçüsü 3.3 nəfərdir.

Bir kənd yaşayış məntəqəsinin orta ölçüsü 294 nəfərdir.

Yerli özünü idarəetmə redaktə

Sarman rayonu ərazisinə 1 şəhər və 22 kənd inzibati vahidliyi daxildir. Rayon ərazisinə ümumilikdə 72 yaşayış məntəqəsi daxildir^[4].

Təhsil redaktə

Rayonda 17 orta məktəb, 2 gimnaziya, 1 ibtidai məktəb, həmçinin 21 uşaq bağçası vardır. Peşə məktəbi 6 peşə üzrə ilk peşə təhsili dövlət standartlarını tətbiq edir. 55 mədəniyyət müəssisəsi, 36 kitabxana, musiqi məktəbi və sənət məktəbinə də sahibdir. Rayonda muzeylər də var.

İqtisadiyyat redaktə

Sarman rayonu aqrar-sənaye bölgəsi hesab olunur. Ərazidə buğda, çovdar, arpa, noxud, qarabaşaq yarması, şəkər çuğunduru əkilir. Əsas heyvandarlıq sənayesi ətlik və südlük maldarlıq və donuzçuluqdur.

İstinadlar redaktə

↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. Rusiya Dövlət Federal Statistika Xidməti.
↑ В. В. Ермаков «Челнинская история» Arxivləşdirilib 2010-09-10 at the Wayback Machine
↑ "Всероссийская перепись населения 2010 года. Национальный состав населения Республики Татарстан" (PDF). 2012-11-21 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-02.
↑ "Закон Республики Татарстан от 31 января 2005 года № 39-ЗРТ «Об установлении границ территорий и статусе муниципального образования «Сармановский муниципальный район» и муниципальных образований в его составе»". 2020-06-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-17.

[_c042ad426adc2905-1] 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. Rusiya Dövlət Federal Statistika Xidməti.

[2] В. В. Ермаков «Челнинская история» Arxivləşdirilib 2010-09-10 at the Wayback Machine

[GKS-3] "Всероссийская перепись населения 2010 года. Национальный состав населения Республики Татарстан" (PDF). 2012-11-21 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-02.

[4] "Закон Республики Татарстан от 31 января 2005 года № 39-ЗРТ «Об установлении границ территорий и статусе муниципального образования «Сармановский муниципальный район» и муниципальных образований в его составе»". 2020-06-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-17.

[1]

[2]

[3]

[4]