Sarsen Amanjolov (27 dekabr 1903, Semipalatinsk vilayəti[d], Bozqır general-qubernatorluğu28 yanvar 1958, Almatı[1] — Sovet dilçi-türkoloqu, qazax dilçiliyinin banilərindən biridir. Filologiya elmləri doktoru (1948), professor (1948), Qazaxıstan SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1954).

Sarsen Amanjolov
Doğum tarixi 27 dekabr 1903(1903-12-27)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 28 yanvar 1958(1958-01-28) (54 yaşında)
Vəfat yeri
Elm sahəsi dilçilik
Elmi dərəcəsi
Elmi adı
İş yeri
Təhsili
  • Özbəkistan Milli Universiteti[d]

İbtidai, orta və ali təhsil müəssisələri üçün qazax dili qrammatikasının əsaslarını, qazax yazılarının əsaslarını (əlifba və orfoqrafiya), qazax terminologiyasının əsas prinsiplərini, kiril dilində qazax dialektologiyasının əsaslarını inkişaf etdirmişdir. Orfoqrafiya, rus-qazax, rus-qazax hərbi və rus-qazax kənd təsərrüfatı lüğətləri tərtib və redaktə edilmişdir.

Həyatı

redaktə

Sarsen Amanjolov 27 dekabr 1903-cü ildə Şərqi Qazaxıstan vilayətinin Ulan rayonunun Eqinsu kəndində anadan olmuşdur.

1916-cı ildə Katon-Karaqaydakı Rus-Qazax məktəbini bitirib Ust-Kamenogorskdakı əsl məktəbə daxil oldu. Lakin maddi problemlər üzündən məktəbdən çıxdı. Bir müddət sonra Semipalatinskdə üç aylıq müəllimlər kursuna daxil oldu, sonra doğma kəndində müəllim işlədi[2].

1924-cü ildə Şərqi Qazaxıstan vilayətinin icraiyyə komitəsinin məsul katibi vəzifəsinə işə dəvət edildi.

1926-cı ildə Daşkənddəki Orta Asiya Dövlət Universitetinin pedaqogika fakültəsinin qazax dili və ədəbiyyatı şöbəsinə daxil oldu.

1931-ci ilin payızında Abay Qazaxıstan Pedaqoji İnstitutunda dərs deməyə başladı. 1932-ci ildən dosent vəzifəsində çalışıb. 30 ilə yaxındır bu institutda çalışdı. Bu dövrdə dərsliklərin, elmi proqramların yaradılması üzərində işləyirdi.

1931-ci ildə yaradılmasında fəal iştirak etdiyi bir primer ortaya çıxdı. Növbəti il, 4-cü sinif üçün S. Amanjolovun "Qazax dilinin qrammatikası" nəşr olundu. Elə həmin il onun redaktorluğu ilə 1-3 siniflər üçün qazax dili dərsliyi nəşr olundu. Daha sonra 1934-1940-cı illərdə orta məktəblər üçün qrammatika dərsliyi yazdı.

Biblioqrafiya

redaktə
  • «Грамматика казахского языка» С. Аманжолова для 4-го класса, Алма-ата, 1934.
  • Орфографический словарь казахского языка. Алма-Ата, 1941.
  • Краткий курс синтаксиса казахского литературного языка. Алма-Ата, 1950
  • Вопросы диалектологии и истории казахского языка. Алма-Ата, 1959
  • Необходимые материалы для курса исторической грамматики. Алма-Ата, 1964
  • «Қазақ тілі теориясының негіздері» — «Основы теории казахского языка». Алматы, («Ғылым», 2002) (сборник избранных статей С. А. Аманжолова на казахском и русском языках).
  • Аманжолов А. С. Генезис тюркского рунического алфавита. Алматы. 2003. ISBN 9965-16-204-2.

Məqalələri

redaktə
  • «Элементы флективности в казахском языке» (1935)
  • «Септік жалғауларының қызметі» — «Функции падежных окончаний» (1936)
  • «Сөйлем мүшелерін таптастыру мәселелері» — «Проблемы классификации членов предложения» (1936)
  • «Природа сложноподчиненных предложений в казахском языке по сравнению с русским языком» (1940)
  • «Советское языкознание на новом этапе» (1951)

Çap olunmamış

redaktə
  • О языке кыпчакского племенного союза (1957)
  • Природа прилагательных в казахском языке (1946)
  • «Из опыта политико-воспитательной работы среди бойцов нерусской национальности в дни Великой Отечественной войны» (1945)

İstinadlar

redaktə