Satirvari steveniyella

Satirvari steveniyella (lat. Steveniella satyrioides) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin steveniyella cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir – VU A2c+3 cd. Nadir növdür.

Satirvari steveniyella
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Birləpəlilər Dəstə: Qulançarçiçəklilər Fəsilə: Səhləbkimilər Yarımfəsilə: Orchidoideae Triba: Orchideae Yarımtriba: Orchidinae Cins: Steveniyella Növ: Satirvari steveniyella
Beynəlxalq elmi adı
Steveniella satyrioides Schltr.
Şəkil axtarışı NCBI   443069 EOL   1129678

Botaniki xarakteristikası

Çox nadir və tükənməkdə olan bitki növüdür. Azərbaycanda Lerik rayonu (Zərdoni kəndi və Lerik qəsəbəsi ətrafında), Orand çayı vadisində, Azərbaycandan kənarda – Krım, Dağıstan və Qərbi Zaqafqaziya. Kiçik Aziyanın şərqində, İranda yayılmışdır. Aşağı və orta dağlıq qurşaqların meşələrində, kolluqları arasında bitir. Çox az-az rast gəlir.

Çoxalması

Toxum vasitəsilə çoxalır.

Ehtiyatının dəyişilmə səbəbləri

Olduğu yerin şəraitinin dəyişməsi, dekorativ bitki kimi yığılması.

Qısa morfoloji təsviri

Bütöv kök yumrulu, 1,0–2,5 sm uzunluğunda çoxillik ot bitkisidir. Gövdəsi 20–40 sm hündürlükdə, əsasən uzunsov-oval formalı, qonur-yaşıl rəngli, qırmızı-qonur ləkəli yarpağa malikdir. Çiçək qrupu uzunsov, çox sıx olub, 40–10(13) sm uzunluğunda, 5–18(20) ədəd əyilmiş çiçəklidir. Qalpağı 7 — uzunluğunda, qırmızı-yaşıl rəngli, çiçəkyanlığının üç ədəd birləşmiş xarici yarpaqcıqlarından əmələ gəlmişdir. Dodağı yaşıl-qonur, əsasında qırmızımtıl-qəhvəyi rəngdə, yan dilimləri rombvari, ortadakı uzunsov-xətti, 4 — uzunluğundadır.

Yayılması

Böyük Qafqazın şərqi və Lənkəranın dağlıq hissəsi (Lənkəran rayonu, Zardalyu kəndinin ətrafı; Lerik rayonu, Şinabad kəndi, Zuvand, Orand-çay ətrafı). Azərbaycanın Botanika İnstitutunun Botanika bağında becərilir.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Çiçəkləmə aprel-may, meyvə əmələgətirmə iyun aylarına təsadüf edir. Toxumla və vegetativ yolla çoxalır. Aşağı və orta dağ qurşaqlarında meşə talalarında və kənarında, çox vaxt kolluqlararası, meşə və meşə-kol bitkilik tiplərində rast gəlinir (Juglans regia, Ulmus scabra, Crataegus sp., Cornus mas, Mespilus germanicus, Lonicera caprifolia, Pedicularis condensata). Dekorativ və dərman bitkisidir, xalq təbabətində istifadə olunur.

Sayı və tendensiyası

Bir neçə lokalitetlərdə azalma tendensiyasına meyl müşahidə olunur.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Antropogen amillər (otarılma, tapdalanma, əhali tərəfindən intensiv yığılması populyasiyanın azalmasını sürətləndirir).

Mühafizə tədbirləri

Xüsusi mühafizə tədbirləri hazırlanmamışdır. Yayılma yerlərində antropogen təsirin azaldılması, bərpasının təmin edilməsi, yeni yayılma yerlərinin müəyyənləşdirilməsi təklif olunur.