Sayda (şəhər)
Sayda (ərəb. صيدا, Sayda — hərfi mənası «balıqçılıq»), qədim zamanlarda isə Sidon (fin. 𐤑𐤃𐤍, qədim yunan dilində Σιδών) — Livanın üçüncü ən böyük şəhəridir. Aralıq dənizi sahilində yerləşir. Sur şəhərindən 25 mil şimalda, Beyrutdan isə 30 mil cənubda yerləşir.
| Şəhər | |
| Sayda | |
|---|---|
| ərəb. صيدا | |
 | |
| 37°05′ şm. e. 15°17′ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | Livan |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi | 7,86 km² |
| Saat qurşağı | UTCUTC+2, yayda UTC+3 |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 200 000 nəfər (2004) |
| Sıxlığı | 8 767 nəf./km² |
|
| |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.svg)
Bu şəhər Livanın paytaxtıdır. Həmçinin qədim Finikiya şəhərlərindən biri olmuşdur. X-IX əsrlərdə ən məşhur ticarət şəhərlərindən biri olmuşdur. Bibliyada Xanaana adı kimi adı çəkilir. Bu şəhərin şərəfinə Avropanın Yupiterdəki peyki belə adlanır[1].
Tarixi
redaktə
Sidon qədim zamanlardan məskunlaşmışdır. Burada arxeoloji qazıntılar zamanı II Sidonun daş heykəli, aşyol mədəniyyətinə məxsus ləvazimatlar tapılmışdır. Bura Finikiyanın ən qədim şəhəridir. XII əsrdə Fələstin tərəfindən işğal olunub, ancaq tez bir zamanda işğaldan azad olub. Burda o cümlədən də Finikiya limanında böyük aralıq dənizi ticarət imperiyasını əsası təşkil edirdi. Tir şəhəri Sidon şəhərinin əsasında yaranmışdır. Tir şəhəri böyüyərək axrıncı illərdə ən böyük Finikiya şəhəri olmuşdur.
677-ci ildən Assuriya çarı Asarxaddan dövründən sonra finikiyalılar Sidon şəhərini süquta yetirdi və onun yerində Tir şəhəri yarandı. Şüşə və boya istehsalı hələ finikiyalıların dövründə məşhur idi. Boyanın müxtəlif rəngini almaq üçün Murex trunculus xərçəngindən istifadə edirdilər. 1855-ci ildə II Eşmunazarın lahiti tapılır. Lahitin qabında yazıdan bilinib ki, bu finikiyalı çara məxsusdur. Ehtimal olunur ki, o e.ə. V əsrdə yaşayıb. Onun anası Atart xalqının kahini və sidon kraliçası olub. Bu yazıalrdan məlum olub ki, o dövrün Allahları Eşmun, Baal-Sidon olubdur.
Xristianlar dövründə assuriyalılar, vavillər, misirlilər, yunanlar və romalılar yaşayıblar. Yunis Xristos və Müqəddəs Pavel bura tez-tez gəlirdilər. Şəhər son dövrlərdə ərəblər, tükrlər tərəfindən işğal olunub. Başqa fin şəhərləri kimi Sidonda müharibələr zamanı dağılmışdır. B.e.ə. 351-ci ildə iran epoxası dövründə Artakser III çarı, 333 ildə isə Makedoniyalı İsgəndər tərəfindən işğal olunub[2].
Müasir dövrdə
redaktəBirinci dünya müharibəsindən sonra Sayda Lebanon mandatına əsasən Fransya verilir. İkinci dünya müharibəsi zamanı şəhər Lebonan britaniya başçıları Fransaya uçur və müharibə dövrü ərzində Livanın əsas şəhəri Sayda hesab edilir.
1948-ci ildə fələstinlilərin sürgünü zamanı fələstinli əsirlərin Saydaya gətirilirdi. Bu əsirlərin bir hissəsi isə Lebonanda Ein el-Hilvey və Mieh-Miehə aparılırdı. Əsirlər zamanla Sayda da yaşayan yerli əhali ilə ünsiyyətə yaradır və demək olar ki, onlarda qonşuluq yaranmağa başlayır.
Sayda 10000 miqrantlardan ibarət olan balaca balıq kəndi idi. Ancaq sürətli inkişafı nəticəsində 2000-ci ildə onun əhalisi 65 min nəfər olmuşdur. Şəhərin genişlənərək meqapolisə çevrilmişdir ki, artıq burada meqapolislə birlikdə 200 min əhali məskunlaşmışdır. Balaca çay kənarında yaranan bu şəhər hazırda buğda, tərəvəz, meyvə və s. sitrus xüsusilə banan əkilir. Hər səhər balıq tutularaq təzə balıqları bazara çıxarılıb satılır.
Məşhur şəxsləri
redaktə- Dorofey Sidon — astroloq və şair (I əsr).
- Boet Sidon — filosof
Oxşar şəhərləri
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ Географический энциклопедический словарь: географические названия / Под ред. А. Ф. Трёшникова. — 2-е изд., доп. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 407. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
- ↑ Ливан: шейх Асир бежал, его сторонники жаждут крови Arxivləşdirilib 2017-03-14 at the Wayback Machine, euronews (25 июня 2013). Проверено 31 декабря 2013.