Seyid Səbri
Seyid Səbri Əsədli — 20-ci əsrin əvvəllərində fəaliyyət göstərmiş azərbaycanlı maarifçi-alim, “Naxçıvanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyəti”nin fəal üzvü, Naxçıvan Muxtar Respublikasının ictimai-siyasi, elmi və mədəni mühitində özünəməxsus iz buraxmış elm xadimi[1][2];
| Seyid Səbri | |
|---|---|
| Seyid Səbri Əsədli | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Naxçıvan, Rusiya İmperiyası |
| Vəfat yeri | 1974 |
| Vətəndaşlığı | Rusiya İmperiyası Azərbaycan SSR |
| Milliyyəti | Azərbaycan türkü |
| Təhsili | Bakı Dövlət Universiteti, Bakı Plan İqtisad İnstitutu |
| Fəaliyyəti | maarifçi, alim |
Həyatı
redaktəSeyid Səbri 7 avqust 1896-cı ildə Naxçıvan şəhərində yoxsul bir ailədə anadan olmuşdur. Atası Mirsadıq Əsədli özü təhsilsiz olsa da, oğlu Səbri yeddi yaşına çatanda onu Naxçıvan şəhər məktəbinə qoymuşdur. Səbri məktəbdə oxuya-oxuya həm də qəzet-jurnal satmaqla məşğul olurmuş. 15 yaşında atasını itirmiş və bir sıra çətin işlərdə işləmək məcburiyyətində qalmışdır. Arxiv sənədlərindən aydın olur ki, 1920-ci ildə Naxçıvanda sovet hakimiyyəti elan olunduqdan sonra Seyid Səbri Naxçıvan Xalq Maarif Komissarlığında kuryer (1920-1922), Naxçıvan Şəhər Məhkəməsində iş icraçısı (1922-1923), Naxçıvan şəhər Duzdağ mədəni işçiləri məktəbində müəllim (1924-1925), Naxçıvan MSSR Mərkəzi Statistika İdarəsində iqtisadçı (1925-1927) vəzifələrində işləmişdir.
Təhsili
redaktə1927-ci ildə Seyid Səbri Bakı Dövlət Universitetinə təhsil almağa göndərilir. 1931-ci ildə buranı bitirən Seyid Səbri 1931-1932-ci illərdə ikiillik Bakı Plan İqtisad İnstitutunun İqtisad-maliyyə fakültəsində təhsilini davam etdirərək mühasib-iqtisadçı ixtisasına yiyələnir.
Ali təhsil aldıqdan sonra S.Səbri artıq bir mütəxəssis kimi əmək fəaliyyətinə başlayır. Arxiv sənədlərində onun institutu bitirdikdən vəfatınadək müxtəlif idarə və təşkilatlarda inspektor, iqtisadçı, mühasib, baş mühasib, müfəttiş vəzifələrində işləməsi göstərilmişdir.
Seyid Səbri 1974-cü ildə 80 yaşında vəfat etmişdir.
Fəaliyyəti
redaktə_loqo.jpg)
Seyid Səbri elmi və bədii yaradıcılıqla da məşğul olmuş, Naxçıvan Muxtar Respublikasının ictimai-siyasi, elmi və mədəni mühitində özünəməxsus iz buraxan bir ziyalı və yaradıcı şəxs olmuşdur. “Şərq qapısı” qəzetinin ilk müxbirlərindən biri olan S.Səbri məqalələrini nəinki təkcə bu qəzetdə, həmçinin Tiflisdə çıxan “Yeni fikir” qəzetində dərc etdirmişdir. Araşdırmalar nəticəsində S.Səbrinin “Şərq qapısı” qəzetinin 1925-1926-cı illərdəki nömrələrində “S.S.”, “Səbri”, “Seyid Səbri” imzaları ilə çap olunan xeyli məqaləsini aşkara çıxarılmışdır. Həmin illərdə işıq üzü görən “Darülmüəllimində”, “Axşam texnikumu lazımdır”, “Hansı vasitələrlə qəzetəmiz intişar tapar”, “Tazə həkim”, “İt boğuşdurmaq”, “Su işçilərinin yaxşılarından istifadə etməli”, “Oğurluq”, “Məhkəmədə”, “Kooperativ lazımdır”, “Bu gün” məqalələrinin əsas mövzusu maarif və mədəniyyətin təbliği, gerilik, xurafat və nadanlığın tənqidi, bəzi neqativ hallar və şəhər həyatı ilə bağlı problemlər olmuşdur. Bu məqalələrin təhlili göstərir ki, o, fəal bir müxbir kimi öz dövrü üçün aktual məsələləri gündəmə gətirmiş və oxuculara təqdim edə bilmişdir. S.Səbrinin bizə çatan əlyazmalarının içərisində “Sözə baxmaq ədəbdəndir”, “Söhbət”, “Yapma-boyalı adətlər”, “Gözəl tədbirlər” kimi felyetonları da vardır. Əməlləri Naxçıvanda su qıtlığına gətirib çıxaran bacarıqsız məmurları, tüfeyliləri, milli toy ənənələrini pozub şənlik məclislərini “hərrac bazarına” çevirənləri tənqid atəşinə tutan bu felyetonlarının mövzusu, kompozisiya və süjeti, bədiilik səviyyəsi, ümumi və konkret faktlı olması, müəllifin ictimai fakt və hadisələri seçib mətnə daxil etməsi və onları müqayisələndirməsi, satirik və yumoristik gülüşdən istifadəsi göstərir ki, o, bu janrın tələblərini yaxşı bilmişdir.
“Naxçıvanı Tədqiq və Tətəbbö” Cəmiyyəti
redaktəAMEA Naxçıvan Bölməsinin təməli hesab edilən “Naxçıvanı Tədqiq və Tətəbbö” Cəmiyyəti 1925-ci ildə yaradılmışdır. Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Arxivindən aşkar edilən iclas protokollarından və Seyid Səbrinin “Şərq qapısı”nda dərc etdirdiyi bəzi məqalələrindən aydın olur ki, o da cəmiyyətin ən fəal üzvlərindən biri olmuşdur. S.Səbri burada əsas diqqətini üzvlərdən tələb olunan “xalq ədəbiyyatına, ölkənin yaşayışı, iqtisadi-ictimai üsuluna, asari-ətiqəyə, cümhuriyyətdə olan cürbəcür ləhcə və lüğətlərə dair məlumatları toplamağa” yönəltmiş, eyni zamanda Naxçıvanın “asari-ətiqəsini” və cəmiyyətin gördüyü işləri təbliğ etməyə səy göstərmişdir[3]. “Quyulu dağ”, “Ordubad qəzasında asari-ətiqə”, “Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyətində” adlı məqalələri onun bu istiqamətdə necə səmərəli fəaliyyət göstərməsini nümayiş etdirir. S.Səbri qurumun elmi-təşkilati işlərində də fəallıq göstərmişdir. Əlimizə gəlib çatan protokollardan məlum olur ki, 1925-1928-ci illərdə keçirilən 6, 7, 9 və 30-cu iclaslara katiblik etmək S.Səbriyə həvalə olunmuşdur.
2018-ci ildə “Naxçıvan ədəbi mühitinin yetirməsi: Seyid Səbri” adlı monoqrafiya çap olunmuşdur. Monoqrafiyanın müəllifi ədəbiyyatşünas, filologiya üzrə elmlər doktoru Fərman Xəlilovdur[4].
Ədəbiyyat
redaktə- Xəlilov F. Naxçıvanı öyrənən elmi cəmiyyət. Bakı: Elm, 2008, 304 s.
- Mirheydərzadə M. İşə başlayırız. // “Şərq qapısı” qəz. 1925 8 sentyabr.
- Naxçıvanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyətinin iclas pratakolları. Naxçıvan MRDA, f.1, siy.2, iş 13
- Səbri S. Quyulu dağ // “Şərq qapısı” qəz., 1926, N-7
- Səbri S. Ordubad qəzasında asari-ətiqə// “Şərq qapısı” qəz., 1926, 15 sentyabr
- Səbri S. Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyətində // “Şərq qapısı” qəz., 1926, 23 iyul,
İstinadlar
redaktə- ↑ Seyid Səbri
- ↑ "Naxçıvan ədəbi mühitinin yetirməsi: Seyid Səbri". 2018-09-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-11.
- ↑ "serqqapisi.az". 2017-08-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-11.
- ↑ ""Seyid Səbri" adlı monoqrafiya çap olunmuşdur". 2018-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-11.