Sind mətbəxi

Sind mətbəxi (Sind dilində: سنڌي کاڌا) — Pakistanın Sind əyalətində yaşayan sindlilərin ənənəvi mətbəxi.

Haqqında

Gündəlik yemək buğda və düyüdən hazırlanmış yaymadan ibarətdir, biri souslu və biri quru kəsmikli yeməkdən ibarətdir. Bu gün sindhi yeməyi bir çox ölkələrdə, o cümlədən də 1947-ci ildə müstəqillik əldə etdikdən sonra hindus sindhlilərin böyük bir hissəsinin miqrasiya etdiyi Hindistanda qida rasionuna daxildir.

Sind əyaləti müstəqilliyə qədər Bombey prezidentliyinin hakimiyyəti altında olub, Bombey və Sind də adlanırdı. Qucarat və Racastxanla yaxın olduğuna və hazırkı Bombeylə siyasi əlaqələrinə görə onun ümumi mətbəx ənənələri olmuşdur. Ulxasnaqarda Sindlilər bir neçə xüsusi yemək növündə bu ənənəni qoruyub saxlamışdılar. Bu növlərə misal olaraq Batan Papdi, Sev Dal Sendviç, Dahi Sev Puri və d. yeməklərini qeyd edə bilərik.

Sarımsaq souslu pamfre - sebastes balığından soğan və pomidorla bişirilən yeməkdir. Çapati adı buğda unu çörəyi ilə yeyilir. Çox az insan bunu necə mükəmməl şəkildə bişirməyi bilir. Bu balıq yağla zəngin olduğundan, çörək bişirmək üçün nə qədər yağın istifadəsini bilmək vacibdir. Çünki bu cür yaxşı bişirilmiş və qarışdırılmış bir sous yoxdur.

Loli və yoğurt yaxud Loli və südlü hind çayı kardamomla hazırlanır. Bu tavada bişirilmiş qalın mayasız çörəkdir. Buğda xəmiri soğan, isti yaşıl bibər, sarımsaq və keşniş / keşniş yarpağı ilə incə doğranır. Duz və yağ ilə un kifayət qədər sərt xəmirə yumşaq yoğrulur. Daha sonra bir qarışın səkkizdən birinə qədər yuvarlanır və aşağı istilikdə bir tavada bişirilir. Loli yarı hazır olduqda, xırtıldayan etmək üçün bir az yağ əlavə edin.

Tarixi təsirlər

İslamın Cənubi Asiyaya gəlişi yerli mətbəxə güclü təsir edib. Belə ki, müsəlmanlara donuz əti yemək və yaxud da spirtli içki istifadə etmək qadağan idi və halallıq prinsipinə ciddi şəkildə nəzarət edilirdi, müsəlman sindlilər mal əti, qoyun əti, toyuq, balıq, tərəvəz və ənənəvi meyvələr və süd məhsullarından istifadə edirdilər. Mərkəzi Asiya, Cənubi Asiya və Yaxın Şərq mətbəxi sindlilərin yeməklərinə təsir etmişdir.

Xüsusi günlər üçün yeməklər

Xüsusi yeməklər xüsusi hallarda hazırlanır. Bu yeməklərdən Çiti-kuni adlanan tərəvəz yeməyini qeyd edə bilərik.

• Sai Bhaci çaval məşhur Sind yeməyidir. Pomidor, soğan və sarımsaq ilə "tarka" verilən ispanaqlı köri ilə servis edilən ağ qaynadılmış düyüdən ibarətdir.
• Koki bir digər məşhur Sind yeməyidir. Buğda unu ilə hazırlanan və istənilən növ dal, sabzi və yaxud da kəsmik ilə yaxşı qarışdırıla bilər.
• Seviyan (Vermicelli) adlı yemək adətən şəkərli (bəzi hallarda süddən istifadə etməklə) servis edilən desertdir.
• Sindhi Kadi unikal və xüsusi yeməkdir, Hindistanda yaşayan sindlilər tərəfindən bayram günlərində hazırlanır. Adətən mövsümi tərəvəzlərdən istifadə edilməklə noxud unu ilə hazırlanan ədviyyatlı qidadır. Düyü ilə isti isti servis edilir.

İçkilər

Sadai

• Sadai məşhur Sind içkisidir. Bu içki xaşxaş və badam toxumundan hazırlanır.
• Ximi içkisi süd, zəfəran, aramotizə edilmiş kardamom ilə hazırlanan isti içkidir.
• Şərbət içki növü gül yarpaqları və sandal ağacından hazırlanır.
• Lassi yoğurtdan hazırlanmış ənənəvi içki növüdür.

Tərcümələr

• Bu bölmədə urdu/hind, sind və Azərbaycan dillərində sind yeməklərinin tərcüməsi verilib. Sind dialektləri arasında da müəyyən fərqlər var. Belə ki, heydərəbadi-sindi yumurtanı "bedo", digər ərazilərdə yaşayan sindlilər isə onu "ando" adlandırır.

Otlar (Bitkilər)

Urdu/Hind dilində	Sind dilində	Azərbaycan dilində
Sokha Dhan-ia	Sukka Dhaanna (سڪاڌاڻا)	Kişniş toxumu
Hara Dhan-ia	Sawa Dhaanna	Kişniş yarpaqları
podeena	Phoodno	Nanə yarpaqları
methi	Hurbo	Samanlıq güldəfnəsi
taez paat	Kamaal Pat	Dəfnə yarpağı
Kadhi pata	Kari patto	Köri yarpaqları

Ədviyyatlar

Urdu/Hind dilində	Sind dilində	Azərbaycan dilində
Amchoor	Amba-choor	Quru manqo tozu
elaichi	Photo (ڦوٽا)	Kardamon qabıqları
Badi elaichi	Wado photo	Qara Kardamon (Cənnət buğdası)
namak	Loonn (لوڻ)	Duz
kali mirch	Kaari Mirch	Qara bibər
lah-sun	Thoom(ٿوم)	Sarımsaq
adrak	adrak(ادرڪ)	Zəncəfil
Zeera	Jiro(جيرو)	Zirə toxumları
Haldi	Haidda(هيڊ)	Zərdəçal tozu
Heeng	Hing/Vagaranee	Çadıruşağı otu
Zafran	Zafran/Kaisar(ڪيسر)	Zəfəran
gur	Gud (ڳڙ)	şəkər qamışı
mirch	mirch(مرچ)	bibər
imli	Gida-mi-ri(گدامڙي)	tamarinda
Khaskhas(کسکس)	Khashkhash	xaşxaş toxumu
Raee	Rai	xardal toxumu
Long	Lua-nga (لونگ)	mixək
Til	Tirr	Küncüt toxumu
Dalchini	Mithi Kathi	Darçın
Sauf	Sauf	Cirəgülü
Methi dana	Hurbo	Samanlıq güldəfnəsi
Lal mirch	Gharo mirch	Qırmızı bibər

Meyvələr və tərəvəzlər

Urdu/Hind dilində	Sind dilində	Azərbaycan dilində
Baingan	Vaangan واڱڻ	badımcan
Band Gobi	Band/Pata Gobi	kələm
Gaajar	Gajjar(گجر)	kök
Daal	Daal	mərci
Sag	Sagg	Xardal göyərti
Khajoor	Qatal or Khark(کارڪ يا ڪتل)	Xurma

Qoz-fındıq

Urdu/Hind dilində	Sind dilində	Azərbaycan dilində
Moongphali	Behi-munga or Munghera(مڱيرا) Kha-ja	Yer fındığı
Kaju	Kaju	Braziliya fıstığı
Badaam	Badaamyoon(باداميون)	Badam
Pista	Pista/dodiyun	Şam fıstığı
Akhrot	Akhrot	Qoz

Digər

Urdu /Hindi	Sind dilində	Azərbaycan dilində
Ghee	Gheehu/Ghay	Açıq kərə yağı
Cheeni or Shakkar	Khand(کنڊ), Khandra	Şəkər
Bheja or Maghaz	Maghz(مغز)	Brain
double-roti	double-roti/Dhabbal	Çörək
Aata	Atto(اٽو)	Kəpəkli un
Anda	Bedo (Hyderbadi Sindhi) or Ando(آنو)	Yumurta
Murghi	Kukkar (ڪڪڙ)	Toyuq
Paplate	Paplet پاپليٽ	Pomfret balığı
Chhota Gosht	Nandho Gosht	Qoyun əti
Barra Gosht	Wado Gosht	Mal əti
Palla machhli	Pallo(پلو)	Balıq

Həmçinin bax

• Lassi

Xarici keçidlər

• 'Lassi is part of our culture'
• Aroona Reejhsinghani. Essential Sindhi Cookbook. Penguin books. İndia. 2004