SİNTEZ QAZ— Karbon (II) oksid ilə hidrogenin 1:1 — dən 2–2.3:1 — ə qədərhəcm nisbətlərində qarışığından ibarətdir.

Alınması

redaktə

Əvvəllər sintez-qaz kömürdən alınırdı. Sonradan karbohidrogenlərin konversiyası üsulu ilə üstünlük təşkil etməyə başladı. Karbohidrogenlərin konversiyası həm katalitik, həm də yüksək temperatur şəraitində aparıla bilər. sintez- qaz üçün xammal kimi metan, təbii qaz və neftin fraksiyaları götürülə bilər. Karbohidrogenlərin katalitik konversiyası Al2O3 üzərində olan Ni katalizatoru iştirakı ilə karbohidrogenlərin su buxarı ilə konversiyasından ibarətdir. Metanın konversiya dərəcəsini artırmaq üçün proses 800-900oC-də və su buxarının artıq miqadarı iştirakı ilə aparılır. Su buxarının və metanın həcm nisbətləri təxminən 4:1 götürülür. Metanın konversiyası zamanı alınan qaz qarışığında H2:CO həcm nisbəti çox böyük olub minimum 3:1 həddindədir. Lakin üzvi sintez üçün istifadə edilən sintez-qazda H2:CO nisbəti 1:1-dən (2.0-2.3):1həddində olmalıdır [1].

Sintez-qazın reaksiyalarının təsnifatı

redaktə

1. Hidrogenin üzvi birləşmələrlə reaksiyası:

                     RCH=CH2 + H2 → RCH2CH3

2. Karbon monooksidin üzvi birləşmələrlə reaksiyası (karbonilləşmə):

                     CH3OH + CO → CH3CO2H

3. Sintez-qazın hər iki komponentinin üzvi birləşmələrlə reaksiyası (hidroformilləşmə və hidrokarbonilləşmə):

                     RCH=CH2 + CO + H2 → RCH2CH2CHO
                     CH3OH + CO + 2H2 → CH3CH2OH + H2O

4. Sintez qazın komponentlərinin öz aralarında reaksiyası (karbon monooksidin hidrogenləşməsi):

                     CO+ 2H2 → CH3OH
                    nCO + 2nH2 → CnH2n +nH2O

Tətbiqi

redaktə

Sintez-qaz kimyəvi məhsullar istehsalı həm də təmiz hidrogen və CO almaq üçün xammal kimi istifadə oluna bilər.

İstinadlar

redaktə
  1. M.İ. Rüstəmov, V.M. Abbasov, A.M. Məhərrəmov, N.Ə Səlimova, Z.C. Seyidov, M.M. Abbasov. "Əsas üzvi və neft kimya sintezi" Bakı 2003. s.255