Somoedlər
Samodiylər və ya Samoedlər — Neneslər, Eneslər, Nqanasanlar, Selkuplar və hazırda tam məhv olmuş Sayan Samoedlərinə (Kamasinlər, Koyballar, Motorlar, Tayqiyslər, Karaqalar və Soyotlar) verilmiş ümumi addır. Ural dil ailəsinin Fin-uqor dillərinin Samodi dilləri qrupuna daxildir. Samoedlərin böyük əksəriyyəti (Neneslər, Eneslər, Nqasanlar, Selkun) Nenes muxtar dairəsi, Arxangelsk, Yamal-Nenes muxtar dairəsi, Tyumen vilayəti, Taymır Dolqan-Nenes rayonu və Kranoyarsk diyarı ərazilərində ysyılmışlar.
Adlanması redaktə
İlk əvvəllər Samoedamlar (həmcinin «samoyad», «samoedin») samoedlərin ən iri xalqı olan nenesləri adlandırırdılar. Sonradan isə bu ad bir-biri ilə əlaqəsi olan Samoad dillırində danışan xalqlara şamil edilir. Samodiy adı rus dialekt forması ilə əlaqədar əmələ gəlmişdir. Ruslar Nqanasları və Enesləri bu çür adlandırırlar. 1930-cı illərə qədər şimal xalqlarının adı ruslarınn onları adlandırdığı kimi əsas götürülürdü. 1938-ci ildə sovet linqvisti Qergiy Nikolayeviç Prokofev Samodiy xalqı adlandırılması təklifini irəli sürür. Bir müddətdən sonra samodiy adı geniş yayılır. Digər avropa ölkələtində isə onların adı samoed olaraq keçir (alm. Samojeden)
Tarixi redaktə
XVIII əsrdə məlum olmuşdur ki, onlar şimal və cənub mərkəzlərinə bölünmüşlər. Filologiya Professor və səyahətçi Matias Aleksandr özünə məxsüs fikir irəli sürür. Onun firincə b,e I və II min illiklərində xalqların böyük köçü zamanı Türklərin təsiri ilə Dayan dağlarından şimala doğu irəliləməli olmuşlar. Bunun nəticəsində hazırkı Neneslər, Eneslər, Selkunlar kimi xalqlar meydana gəlmişdur. Cənuba istiqamətlənən samoedlər isə Tuvalılar, Xaxaslar, Şorların tərkibinə daxil olaraq tam yox olmuşlar. Saylarının azlığına səbən doğumun azlığı, iqlimin sərtliyi mühüm təsir göstərir. Gələcəkdə bura daxil xalqların soyunun tükənməsi ehtimalı yüksəkdir. Onlardan Eneslərin sayı barmaqla sayılır[1].
Məşquliyyətləri redaktə
Əsas kənt təsərrüfatı Maralçılıqdır. Ailədə qadın mühüm rol oynaydı. Tarix boyu onların sayı az olmuşdur. Ovçuluq və balıqçılıq belə yayılmışdı. .
Adətləri redaktə
Etnoqrafik araşdırmalar[2] bu xalqların əsas koma tipli yaşayış məntəqələrində (Çum) yaşayırdılar.
Mənbə redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ "2002-ci il siyahıya almanın nəticələri". 2015-09-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-27.
- ↑ "Г. Ю. Ситнянский, О ПРОИСХОЖДЕНИИ ДРЕВНЕГО КИРГИЗСКОГО ПОГРЕБАЛЬНОГО ОБРЯДА.Печатная версия://Среднеазиатский этнографический сборник. Выпуск IV.М.,2001.С.175-180". 2012-06-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-27.