Sorb İnstitutu

Sorb İnstitutu (y.sorb Serbski institut, alm. Sorbisches Institut‎, Serbski institut^ⓘ) — Almaniyanın Bautzen şəhərində yerləşən elmi müəssisədi. Sorb dillərinin tədqiqi və tarixi, mədəniyyəti və sosial həyatı ilə bağlı araşdırmalarla məşğuldur.

Sorb İnstitutu
y.sorb Serbski institut, alm. Sorbisches Institut‎
51°10′31″ şm. e. 14°25′44″ ş. u.
Əsası qoyulub	1992
Prezident	Professor Qauke Bartolsdur
Rektor	Dr. Susanne Hose
Şəhər	Bautzen
Ölkə	Almaniya Federativ Respublikası
Ünvan	Bahnhofstraße 6, D-02625 Bautzen/ Budyšin
Sayt	serbski-institut.de

Tarixi

İnstitut 1992-ci ildə yaradılmışdır. 1951-ci il mayın 1-də sorbiyalı professor Pavol Novotnının təşəbbüsü ilə Bautzendə yaradılmış Sorb Etnologiyası İnstitutunun bazasında yaradılmışdı. 1 avqust 1952-ci ildə Sorb Etnologiyası İnstitutu Almaniya Akademiyasının (1972-ci ildən - ADR Elmlər Akademiyası) tərkibinə daxil olmuşdu. Sorb İnstitutunun rəhbərliyi Bautzendə yerləşir. Elmi müəssisənin filialı Kottbusda yerləşir. Ştat cədvəli 15 elmi işçi və 11 elmi, texniki və inzibati heyətdən ibarətdir. Sorb İnstitutunun əməkdaşları Almaniyada və xaricdə müxtəlif ali təhsil müəssisələrində dərs deyirlər. İnstitut Leypsiq Universitetinin Sorabistik Tədqiqatlar İnstitutu ilə əməkdaşlıq edir. Sorb İnstitutunda Mərkəzi Kitabxana və Serb Arxivi var. Sorb İnstitutunun hazırkı direktoru Lusatiyalı professor Qauke Bartolsdur (2016-cı ildən).

Direktorları

2021-ci ildə Crosvitz kəndində Pasxa gəzintisi

• Pavol Novotnı (1951-1977);
• Merçin Kasper (1977-1990);
• Helmut Faska (1990-1992);
• Ditrix Solta (1992-2016);
• Gauke Bartels (2016-ci ildən).

Təşkilat strukturu

• Sorb İnstitutu, baş ofisi Bautzen, Bahnhofstraße 6, D-02625 Bautzen-də yerləşir.
• Sorb İnstitutu, Aşağı Sorb Araşdırmaları üçün Chotebuz filialı, August-Bebel-Straße 82, D-03046 Cottbus.
• Sorb Mərkəzi Kitabxanası (Bautzen), Bahnhofstraße 6, D-02625 Bautzen.
• Sorb Arxivi (Bautzen), Bahnhofstraße 6, D-02625 Bautzen.

Tədqiqat

Sprev meşəsindən aşağı Sorb kostyumu

2016-cı ildə Cənubi Tirolda milli futbol komandasının matçında Sorb bayraqları

Sorbiya İnstitutunun araşdırma dairəsi genişdir. İnstitut, nizamnaməsinə uyğun olaraq, Yuxarı və Aşağı sorb dilini, tarixini və mədəniyyətini keçmiş və indiki dövrdə araşdırır. Bunun üçün universitet lazım olan materialları toplayır və arxivləşdirir. Bu materialları sistematik şəkildə emal edir və onları ictimaiyyətə təqdim edir, məsələn, rəqəmsallaşdırma şəklində. Bunun üçün lazım olan materialları toplayır və arxivləşdirir. Bundan əlavə, qurumun fənlərarası tədqiqatı Avropadakı kiçik dillərin və mədəniyyətlərin cari vəziyyətinə, xüsusiyyətlərinə və müqayisələrinə diqqət yetirir. Eyni zamanda, institutun əməkdaşları sorb dilinin və mədəniyyətinin qorunması və inkişafı sahəsində təsir göstərirlər. Bu qeyri-universitet tədqiqat institutunun konsepsiyası Sorb mədəniyyətşünaslığında tədqiqata ikili diqqət yetirməsi və Almaniyanın Saksoniya və Brandenburq əyalətlərində Sorb dili və mədəniyyətinə praktiki təsiri ilə unikaldır. İnstitut təkcə nəzəriyyə və metodlar sahəsində tədqiqatlara deyil, həm də nizamnaməsinə uyğun olaraq Sorb birliklərində könüllü fəaliyyətinə töhfə verir. Siyasət, təhsil, mədəniyyət müəssisələri və media sahəsindəki fəaliyyəti ilə regionun bikultural xarakterini qoruyub saxlamağa və inkişaf etdirməyə çalışır.

Mərkəzi Kitabxana

Kitabxana 1949-cu ildə yaradılıb və onun əsas vəzifəsi Yuxarı və Aşağı sorblar haqqında bütün ədəbiyyatı toplamaqdır. Kitabxana həm də Sorbiya İnstitutunun elmi kitabxanasıdır və xarici kitabxanalarla mübadilə əlaqələri sayəsində slavyan kitab və jurnallarının qiymətli fonduna malikdir. Kitabxana fondu " Maćica Serbska"nın orijinal kolleksiyasından ibarət idi. Kitabxananın fondunun ümumi həcmi 110 minə yaxındı, bunun da 27 min cildi dövri nəşrlərdir. Ayrı-ayrı nəşrlərdən 13.000-i sorb dilində, 25.000-i digər slavyan dillərindədir. Kitabxanada rəqəmsal kitabların təqdim olunduğu “virtual oxu zalı” da var.

Arxiv

Sorb Evi (Postplatz 2)

Bautzendə Sorb arxivləri və kolleksiyalarının yeganə ictimai arxividir. İnstitut tarixi tədqiqat və müasir mədəni təcrübə üçün vacib olan sənədləri qoruyur və onları istifadəçilər üçün əlçatan edir. Ən mühüm fondlar arasında Yuxarı və Aşağı Sorblar olan Sorb siyasətçilərinin, alimlərinin, musiqiçilərinin, yazıçılarının və vizual rəssamlarının mülkləri var. Geniş kolleksiya 1912-ci ildən 1989-cu ilə kimi Sorb dərnəklərinin təşkilatı olan Domowina-nın sənədlərindən ibarətdir. Arxivdə materiallarla yanaşı, diplom işləri, qəzet parçaları, Sorb mövzulu proqramlar və afişalar da toplanır.

Ədəbiyyat

• 30 Jahre Institut für Sorbische Volksforschung : 1951–1981. Příprava vydání Institut für Sorbische Volksforschung in Bautzen, Martin Kasper, Frank Förster. 1. vyd. Bautzen: Domowina-Verlag, 1981. 87 s. (almanca)
• FASSKE, Helmut. 40 Jahre Institut für sorbische Volksforschung – Einblicke und Ausblicke. Lětopis. 1992, roč. 39, čís. 1, s. 2–8. ISSN 0943-2787. (almanca)
• KALETA, Petr. Lužičtí Srbové, jejich kulturní a vědecká činnost. Národopisná revue. 2003, roč. 13, čís. 1, s. 37–39. Dostupné online. ISSN 0862-8351.
• NOWOTNY, Pawoł. Zur Entwicklung der Sorabistik in der Deutschen Demokratischen Republik. Sitzungsberichte der AdW der DDR: Gesellschaftswissenschaften. 1977, roč. 1977, čís. 8/G. ISSN 0138-3965.(almanca)
• SCHOLZE, Dietrich. Die Institutionalisierung der Sorabistik nach dem Zweiten Weltkrieg. In: HETTLING, Manfred. Figuren und Strukturen : historische Essays für Hartmut Zwahr zum 65. Geburtstag. München: Saur, 2002. ISBN 978-3-598-11585-1. (almanca)
• SCHOLZE, Dietrich. Sorbisches Institut. Sorabicon [online]. Sorbisches Institut [cit. 2023-02-18]. Dostupné online. (almanca)
• SCHOLZE, Dietrich. Sorbisches Institut e. V./ Serbski institut z. t. Bautzen. Herkunft und Standort. Hochschule Ost : Leipziger Beiträge zu Hochschule & Wissenschaft. 1994, roč. 3, čís. 4. ISSN 0944-7989. (almanca)
• SCHOLZE, Dietrich. Sorbisches Institut e. V./ Serbski institut z. t. Bautzen. Herkunft und Standort. Slavia Occidentalis. 1994, roč. 51, s. 107–112. ISSN 0081-0002. (almanca)